Waarom is praten over een mogelijk erectieprobleem nodig?

Mannen zijn kwetsbaar in hun seksueel functioneren. Een vrouw kan nog doen alsof ze klaarkomt, maar een man kan gewoon geen betrekkingen meer hebben indien er geen seksuele opwinding meer is. Een erectieprobleem is dus per definitie een relatieprobleem: dat wil zeggen dat het seksleven van dat koppel verstoord wordt en dat er een nieuw evenwicht moet worden gevonden. De beste en meest efficiënte manier is erover te praten. Als een gesprek onmogelijk is, leidt dat vaak tot het wegvallen van het seksuele contact en ook tot eenzaamheid en afzondering.

Hoe kan de vrouw zulk gesprek aangaan?

Empathie tonen is een goede manier om over het probleem te beginnen. Bijvoorbeeld: "Ik heb gemerkt dat het de laatste tijd niet echt lukt, dat moet niet gemakkelijk zijn voor u." Zo creëert u een opening waarbinnen gevoelens kunnen worden geuit. Zelf kunt u daarop inspelen door te zeggen hoe u deze situatie beleeft.

Elkaar verwijten naar het hoofd slingeren, kwaad worden of discussies uitlokken helpen niet. Daar wringt vaak het schoentje. Mijn ervaring is dat mensen vaak weinig inlevend en meevoelend zijn. Partners voelen zich dan tekortgedaan. Ze worden boos op hun man, omdat ze niet meer krijgen wat voor hen belangrijk is, namelijk seksuele voldoening. Dat heeft vaak zelfs een tegenovergesteld effect en leidt tot het vermijden van elk lichamelijk contact.

Wat is uw taak in het herstellen van de communicatie tussen partners?

Ik denk dat ik als een tussenpersoon fungeer, iemand die het gesprek op gang brengt. Ik schep een soort neutrale context, waardoor mensen minder snel kwaad worden in mijn aanwezigheid. Ze zeggen de dingen vaker op een neutrale toon. Ze luisteren ook naar elkaar, want als iemand in de aanval gaat, luistert de andere partner al niet meer en gaat die onmiddellijk in de verdediging. Ik laat de partners uitspreken en in hun eigen woorden herhalen wat ze begrepen hebben van de ander.

Helpt u ook bij het zoeken naar oplossingen of alternatieven?

Zeker. Als er voor een erectiepil gekozen wordt, is het ook belangrijk te achterhalen hoe de man en de vrouw dat beleven. Anderen verkiezen zelfinjecties. Daarnaast bespreek ik of er zo veel nadruk moet blijven op de penetratie. Want waar gaat seks tenslotte om? Het gaat om het smeden van een intieme band en het geven van plezier aan elkaar. Hiervoor moet het koppel een team vormen. De druk om te presteren via penetratie moet weg. Dus zoeken we naar alternatieven: moeten beide partners altijd op hetzelfde moment aan hun trekken komen? Of kan hij haar eventueel op een andere manier seksueel plezier geven, met zijn vingers of mond bijvoorbeeld. Het einddoel is dat er een soort connectie blijft bestaan tussen beiden. En dat ze seks niet uit de weg lopen.

Prostaatkanker en prostatectomie

“Enkele dagen voor mijn 52ste verjaardag liet ik de PSA-waarden in mijn bloed analyseren. Uit voorzorg, want zowel bij mijn vader als bij mijn oom was er eerder prostaatkanker vastgesteld. Dat eerste onderzoek van de PSA-waarden wees op een mogelijke kanker. Zeven maanden later, na verschillende bijkomende PSA-analyses, biopsieën, een echografie en een rectaal onderzoek, stond de diagnose vast. Ik had prostaatkanker, en hij evolueerde zelfs snel.

In mijn geval was een prostatectomie de beste behandeling. Dat is een operatie waarbij de prostaat verwijderd wordt. Zoals alle mannen kreeg ik na de operatie af te rekenen met urine-incontinentie. Gelukkig had ik dat probleem na enkele maanden kinesitherapie opnieuw onder controle.

Bijwerking van operatie: erectiestoornissen

Ook over het tweede grote gevolg van de operatie, impotentie, had mijn uroloog mij op voorhand goed ingelicht. De operatie kon de zenuwen kneuzen die over de prostaat naar de penis loopt. Als de zenuwen voldoende gespaard konden blijven, kon een erectiepil volstaan om opnieuw erecties te krijgen. Na de operatie moest ik zes maanden afwachten om te zien of ik bij seksuele stimulatie opnieuw een beginnende erectie zou krijgen. Dat was zo, en dus kon ik proberen of een erectiepil mijn erectie zou verbeteren.

Erectiepil verhielp impotentie

Die ‘eerste keer’ met mijn echtgenote nam ik het pilletje ongeveer een half uur op voorhand. Daar was niets bizars aan: het voelde allemaal heel natuurlijk. Na die geslaagde eerste keer zijn we de erectiepillen blijven gebruiken, tot onze grote voldoening. Voor de operatie lag ik niet wakker van die erecties. Het belangrijkste was dat de operatie goed zou verlopen en dat ik hopelijk voorgoed van de kanker verlost zou zijn. Maar ik denk wel dat die impotentie op termijn op mijn gemoed had kunnen wegen. Mijn vrouw zou er nooit een probleem van maken, maar als gezonde, vijftigjarige man zou ik het wel vervelend beginnen vinden.

Wie wordt door fimosis getroffen?

Er bestaan twee vormen van fimosis: fimosis bij zeer jonge kinderen en bij volwassenen. In het eerste geval is dat een aangeboren afwijking die bij de grote meerderheid van de zuigelingen voorkomt. De voorhuid kleeft aan de eikel, waardoor het kind zijn eikel niet kan ontbloten. Over het algemeen verdwijnt fimosis op natuurlijke wijze op 3- of 4-jarige leeftijd, namelijk bij de eerste erectiefases.

In het tweede geval komt fimosis voor bij volwassen (vaak oudere) mannen die aanvankelijk geen probleem hadden om hun eikel te ontbloten. Er vormt zich een kleine vezelachtige ring onder de voorhuid. Vaak is dat een lichte verharding, waardoor de voorhuid minder elastisch wordt. Dit type van fimosis kan verschillende oorzaken hebben: slechte hygiëne, diabetes of huidziektes (vaak gaat het om ‘lichen planus’1).

Wat zijn de gevolgen van fimosis?

Bij zeer jonge kinderen heeft fimosis over het algemeen geen gevolgen. Maar als het kind op 5- of 6-jarige leeftijd er nog last van heeft, kan dat wel tot problemen leiden. Het kind heeft dan moeite met plassen en krijgt pijnlijke erecties. Het moet zijn eikel ook kunnen ontbloten om de penis schoon te maken. Anders kan dat kleine maceraties (verwekingen van het weefsel) onder de voorhuid met zich meebrengen. Het gevolg is dat de eikel op termijn ontsteekt (balanitis) en rood wordt.

Bij volwassenen veroorzaakt fimosis ongeveer dezelfde symptomen: moeite met plassen (dysurie), pijnlijke erecties die de seksuele betrekkingen danig kunnen verstoren, en ontstekingen van de eikel. Fimosis kan bij volwassenen ook het risico op peniskanker verhogen. Daarom is het belangrijk om een uroloog te raadplegen als u fimosis hebt.

Welke oplossingen bestaan er?

Voor kinderen wordt een cortisonezalf aanbevolen, die op de top van de penis (de eikel) wordt aangebracht. De zalf maakt de voorhuid los van de eikel. Het kind kan zijn eikel zachtjes – met behulp van een zalf die lokaal verdooft – ontbloten en de voorhuid er weer overschuiven.

Bij oudere kinderen (ouder dan 5 of 6 jaar) en volwassenen stelt de arts meestal voor om over te gaan tot een besnijdenis of circumcisie. Een deel van de voorhuid, of de hele voorhuid wordt besneden. Dat vergemakkelijkt het schoonmaken van de penis.

Als de fimosis te wijten is aan een huidziekte van het type lichen planus, schrijft de arts een speciaal antiviraal middel voor lokaal gebruik voor.

Zowel bij kinderen als bij volwassenen is het essentieel om de eikel niet geforceerd of brutaal te ontbloten. Dat kan namelijk leiden tot parafimosis of de ‘Spaanse kraag’, een omgekeerde fimosis. Iemand met parafimosis kan de voorhuid niet over zijn eikel terugbrengen. De voorhuid omsluit dan de eikel, waardoor een pijnlijke zwelling ontstaat.

(1) Een huidaandoening waarbij kleine witte vlekken op de huid verschijnen. De oorzaken ervan zijn onbekend.

Vanaf wanneer raadt u een man met erectiestoornissen aan om naar een arts te stappen?

“In de eerste plaats mag een erectiestoornis niet worden verward met een tijdelijk uitblijven van de erectie. Alle mannen krijgen vroeg of laat te maken met dat laatste, vooral oudere mannen. We spreken van een erectiestoornis wanneer de patiënt niet meer in staat is om een erectie te krijgen of een voldoende stevige erectie te behouden voor bevredigende seks. Concreet: als het probleem drie maanden aanhoudt, wordt aangeraden om een arts te raadplegen. Ook als spontane nachtelijke erecties uitblijven en als er bij masturbatie geen erectie ontstaat, gaat u het best op bezoek bij de dokter. Te veel mannen denken nog altijd dat ze het probleem wel alleen zullen oplossen en wachten soms jaren voor ze er met hun arts over praten. Dat is een foute reflex. Langdurige erectiestoornissen kunnen immers leiden tot bijkomende relatieproblemen die de behandeling bemoeilijken.”

Welk soort arts geniet de voorkeur bij erectiestoornissen?

"Iemand met erectiestoornissen moet er eerst open over praten met zijn huisarts. Veel mannen durven echter geen open kaart spelen. Ze draaien liever rond de pot door over andere symptomen te klagen, bijvoorbeeld pijn in de testikels. Terwijl het eerste gesprek net belangrijk is om de klachten van de patiënt grondig te analyseren en op die manier de juiste diagnose te stellen. Wanneer de patiënt een specifieke aandoening vermoedt aan zijn penis (huidprobleem, pijn die een erectie verhindert, verharding van een deel van de penis enz.), kan hij zich rechtstreeks wenden tot een uroloog. Maar dat is vrij zeldzaam. Ook een seksuoloog kan nuttig zijn, als blijkt dat de erectiestoornissen te wijten zijn aan een psychische oorzaak. Toch blijft de huisarts de eerste gesprekspartner."

Wanneer is therapie bij een seksuoloog nuttig?

Praten met een seksuoloog is effectief als er psychologische factoren spelen bij de erectiestoornissen. Dat kan bijvoorbeeld onzekerheid zijn over het lichaam of over de relatie. Of omdat een man faalangst heeft of onder stress staat.

Therapie bij een seksuoloog kan ook als aanvulling op behandelingen van lichamelijke oorzaken. Want psychische en fysieke factoren kunnen elkaar beïnvloeden. Een eenmalig erectieprobleem kan bijvoorbeeld voldoende zijn om faalangst uit te lokken, waardoor het de volgende keer moeilijker wordt om een erectie te krijgen.

In beide gevallen stappen mannen het best eerst naar de huisarts. Hij kan vervolgens doorverwijzen naar een specialist of een seksuoloog, afhankelijk van de oorsprong van de erectiestoornissen.

Therapie bij een seksuoloog gelijkt goed op ‘gewone’ psychotherapie?

Net als psychotherapeuten proberen seksuologen het probleem te verhelpen door middel van gesprekstherapie. Doordat de seksuoloog vragen stelt en hypothesen formuleert, kan de patiënt tot nieuwe inzichten komen. Een lichamelijk onderzoek komt er dus niet aan te pas.

Hoe gebeurt die gesprekstherapie in de praktijk?

We bespreken onder andere de plaats van penetratie binnen het seksuele spel. Of we leggen uit waarom een man zich niet hoeft te schamen als het een keertje niet lukt. Daarnaast geven we oefeningen en opdrachten mee naar huis. Bijvoorbeeld om een boek te lezen over seksuele technieken. Of we stellen een penetratieverbod in. Zo ligt de focus niet langer op het krijgen van een erectie, maar op het gevoel bij strelen. Op die manier kan de prestatiedruk bij seks afnemen.

U bent er voorstander van dat de partner meekomt naar de therapie?

Inderdaad: de partner kan het precieze probleem helpen identificeren en oplossen. Bovendien zijn de erectiestoornissen ook deels het probleem van de partner.

Hoe lang duurt een therapie bij een seksuoloog?

Meestal komt de patiënt wekelijks of tweewekelijks langs voor een uurtje. De therapie kan enkele weken tot een jaar duren: voor elke patiënt ziet de behandeling er anders uit. Het hangt af van de precieze problematiek, maar ook van de inzet van de patiënt. Hij moet zelf werken om zijn probleem op te lossen. Een seksuoloog heeft vooral een ondersteunende rol.