MS, immunosuppressiva en opportunistische infecties: wat is het verband?

Alle thema's

Alle Nieuws

Alle getuigenissen

Alle tests

Alle video's

Preventie, Welzijn & Gezondheid

Home Multiple sclerose Getuigenissen Ms, immunosuppressiva en opportunistische infecties: wat is het verband?

Multiple sclerose

GETUIGENISSEN

MS, immunosuppressiva en opportunistische infecties: wat is het verband?

Dr. Barbara Willekens, neuroloog aan het UZ Antwerpen

Niettegenstaande immunosuppressiva gunstig zijn voor de behandeling van multiple sclerose (MS), moeten de voordelen en nadelen van dergelijke behandeling grondig worden overwogen. Dr. Barbara Willekens, neuroloog aan het UZ Antwerpen, legt uit waarom het infectierisico toeneemt bij patiënten die deze behandeling krijgen.

Hoe werkt een immunosuppressieve behandelingen?

Bij een immunosuppressieve behandeling wordt het immuunsysteem onderdrukt: bepaalde afweermechanismen van het organisme (zoals de werking van de witte bloedcellen) gaan minder goed functioneren of worden zelfs afgebroken, waardoor het organisme niet goed meer beschermt tegen de indringers (bij voorbeeld virussen, bacteriën, schimmels…).

Wat zijn de immunosuppressieve behandelingen van MS en hoe werken ze?

Deze producten onderdrukken en veranderen de werking van de witte bloedcellen zodat de ontstekingsverschijnselen verantwoordelijk voor de ziekteverschijnselen van MS worden bedwongen. De mate waarin de afweer wordt onderdrukt, verschilt nogal per behandeling.
Natalizumb (Tysabri^®) verhindert dat lymfocyten in de hersenen terechtkomen. Het immuunsysteem in de hersenen werkt dan minder goed.
Fingolimod (Gilenya^®) werkt doordat het de lymfocyten vasthoudt in de lymfeklieren, waardoor ze minder in de bloedbaan kunnen komen en dus minder actief zijn tegen indringers.
Mitoxantrone (Novantrone^®) vermindert de aanmaak van witte bloedcellen. Dit middel wordt bijna niet meer gebruikt bij mensen met MS wegens bijwerkingen op lange termijn.
Nieuw is alemtuzumab (Lemtrada^®) dat werkt doordat het zich bindt op de oppervlakte van de witte bloedcellen waardoor deze worden afgebroken.
Soms kan dimethylfumaraat (Tecfidera®) ook een immunosuppressief effect uitoefenen, als de lymfocyten onder een bepaalde waarde dalen. Dit komt gelukkig niet zo vaak voor.
Een gemiddelde daling van de leukocytentelling werd ook waargenomen met teriflunomide (Aubagio^®).

Wat zijn de bijwerkingen van immunosuppressieve behandelingen bij MS?

Immunosuppressieve geneesmiddelen (=immunosuppressiva) kunnen tal van bijwerkingen hebben, die vaak zeldzaam zijn.

De bijwerkingen zijn vaak gebonden aan de specifieke werking van het medicijn zelf, bijv. allergische reacties bij monoclonale antistoffen zoals natalizumab en alemtuzumab, hartritmestoornissen bij fingolimod, auto-immuunziekten bij alemtuzumab, opportunistische infecties, vormen van kanker, infecties zoals gordelroos,…⁽¹⁾ De bijwerkingen houden verband met het gebruikte product. De bijsluiter somt de specifieke bijwerkingen voor elk immunosuppressivum op.

Het risico op opportunistische infecties in de hersenen is groter bij MS-patiënten die immunosuppresiva innemen? Waarom?

Opportunistische infecties ontwikkelen zich als gevolg van een verzwakking van het immuunsysteem die zich bij bepaalde aandoeningen voordoet (zoals aids bijvoorbeeld) of bij de inname van immunosuppresiva. MS-patiënten die immunosuppresiva innemen kunnen ernstige opportunistische infecties ontwikkelen omdat hun witte bloedcellen hun organisme niet langer voldoende beschermt tegen aanvallen van buitenaf.

Bij immunosuppressiva die verhinderen dat de witte bloedcellen in de hersenen geraken, is het risico op een herseninfectie groter. Specifiek voor natalizumb is het risico op het ontwikkelen van progressieve multifocale leuko-encefalopathie (PML), een herseninfectie veroorzaakt door het zogeheten JC-virus. Ook met finglolimod en dimethylfumaraat zijn enkele zeldzame gevallen van PML beschreven.

Zijn deze opportunistische infecties te voorkomen?

Niet alle opportunistische infecties zijn te voorkomen en de voorzorgsmaatregelen verschillen per geneesmiddel.

Om het risico op PML in te schatten bij patiënten die natalizumab nemen, kan een bloedonderzoek helpen want het risico is het hoogst bij patiënten die al in contact geweest zijn met het JC-virus. Via medische beeldvorming (magnetische resonantie) wordt regelmatig een beeld van de hersenen genomen om een PML-infectie vroegtijdig op te sporen. Een vroegtijdige detectie leidt immers waarschijnlijk tot een betere prognose, doordat de behandeling met natalizumab tijdig wordt gestopt en het immuunsysteem zichzelf kan herstellen.

Het opvolgen van het aantal witte bloedcellen in het bloed kan het risico op een opportunistische infectie inschatten, bij voorbeeld bij patiënten die fingolimod, dimethylfumaraat of teriflunomide nemen.

MS-patiënten die alemtuzumab toegediend krijgen, wordt bovendien een specifiek dieet aangeraden ter preventie van infecties met Listeria. Ook een tijdelijke antivirale behandeling tegen het varicella-zostervirus kan worden voorgeschreven.

Moeten we heel bang zijn van al deze infecties en immunosuppressieve middelen niet meer gebruiken?

Het absolute risico op bijwerkingen en infecties blijft erg klein en het gaat om een zeer kleine minderheid van patiënten die ooit opportunistische infecties krijgen. Het instellen van een behandeling met immunosuppressiva is steeds een afweging die wordt gemaakt na overleg tussen neuroloog en patiënt. We moeten niet vergeten dat MS ook een ernstige ziekte is, waardoor je soms bereid bent iets meer risico te nemen bij bepaalde behandelingen, die doeltreffender kunnen zijn.

⁽¹⁾In dit artikel worden niet alle bijwerkingen voor alle producten beschreven. Raadpleeg hiervoor de bijsluiter van elk product.

Artikel geschreven door Michelle Cooreman, gezondheidsjournaliste. Gepubliceerd op 17 oktober 2016.

Deel en print dit artikel