Alzheimer

NIEUWS

Gepubliceerd op 10/02/2012 à 12:33

Een vaccin voor alzheimer?

Wetenschappers dromen er al enkele jaren van: een vaccin dat de ziekte van Alzheimer zou kunnen tegenhouden, en zelfs de symptomen zou kunnen terugdraaien.

Preventie en behandeling van alzheimer

Sinds eind de jaren ‘90 wordt er veel onderzoek verricht naar de preventie en behandeling van de ziekte van Alzheimer. Dat onderzoek concentreert zich vooral op de abnormale opstapeling van het eiwit bèta-amyloïde peptide in de hersenen. De ophoping van dat eiwit zou immers de symptomen van de ziekte van Alzheimer in de hand werken.

Vaccin voor alzheimer

Meer bepaald zijn wetenschappers op zoek naar een vaccin tegen die abnormale eiwitopstapeling. Zo’n vaccin zou het immuunsysteem moeten leren antistoffen te produceren om zo het opgehoopte amyloïde af te breken (actieve vaccinatie). Ofwel kunnen deze antistoffen tegen het bèta-amyloïde peptide ook rechtstreeks toegediend worden (passieve vaccinatie). Het doel is in ieder geval dat de ziekte van Alzheimer niet verder evolueert. Eventueel zou het zelfs mogelijk zijn de symptomen van alzheimer terug te draaien, op voorwaarde dat het vroeg genoeg toegediend wordt.

Onderzoek bij ratten en muizen

Begin de jaren 2000 zijn er al verschillende vaccins getest bij ratten en muizen, met goede resultaten. Maar bij mensen konden die eerste vaccins niet alle testen doorstaan. Zo bleek in 2002 een kandidaat-vaccin de hoeveelheid bèta-amyloïde peptide te verminderen. Maar tegelijk zette het kandidaat-vaccin bij 6% van de patiënten een ernstige ontstekingsreactie in de hersenen in gang. Die studie werd dan ook voortijdig stopgezet.

Zoektocht naar vaccin zonder bijwerkingen

Sindsdien proberen wetenschappers de vaccins te verfijnen: ze zoeken een zeer specifiek vaccin dat het eiwit bèta-amyloïde peptide viseert, maar met zo weinig mogelijk bijwerkingen. Daartoe worden onder andere de genetische factoren onderzocht die bepalen hoe het immuunsysteem reageert op een vaccin tegen bèta-amyloïde peptide (1).

Vaccins getest in fase-2 studies

Ondertussen werden er al een aantal vaccins getest in zogenaamde ‘fase 2-studies’. Dat wil zeggen bij kleine groepen alzheimerpatiënten. Die tests dienen om de werkzaamheid en de geschikte dosis van de vaccins te preciseren. Zo bleek in 2008 dat het veelbelovende vaccin bapineuzumab een positief effect heeft op de cognitieve functies van alzheimerpatiënten, maar enkel van zij die het gen ApoE4 niet dragen (40 tot 65% van de alzheimerpatiënten), Bij patiënten die het gen ApoE4 wel dragen, had het vaccin geen aantoonbare positieve effecten, maar de onderzoeksgroep was te klein om hier definitieve uitspraak over te doen(2).

Testen op grote groepen patiënten

Omdat fase-2 studies slechts bij een beperkt aantal patiënten worden uitgevoerd en voornamelijk dienden om de veiligheid te verzekeren, moeten de resultaten nu verfijnd worden in grote groepen van honderden patiënten. Dergelijke fase-3 onderzoeken lopen onder andere ook aan de geheugenkliniek van het UZ Leuven. De eerste resultaten van de vaccinstudies, onder andere naar bapineuzumab, worden in de loop van 2012 verwacht. Maar afhankelijk van deze resultaten kan het nog enkele jaren duren voor deze vaccins op de markt komen.

(1) Toly-Ndour et al. MHC-Independent Genetic Factors Control the Magnitude of CD4+ T Cell Responses to Amyloid-ß Peptide in Mice through Regulatory T Cell-Mediated Inhibition. Journal of Immunology, September 26, 2011.(2) persbericht; Elan and Wyeth Announce Encouraging Top-line Results from Phase 2 Clinical Trial of Bapineuzumab for Alzheimer’s Disease.