Hoe reageert het lichaam op een acute wonde?

Eerst vindt een stollingsproces plaats (waardoor het bloeden stopt). Elke wonde kent een ontstekingsproces: eiwitten veroorzaken pijn, roodheid, hitte, zwelling... Witte bloedcellen komen bij de wonde, reinigen het beschadigde weefsel en helpen bacteriën en andere micro-organismen die zich in de wonde kunnen bevinden, te elimineren. Daarna volgt de granulatiefase. Er wordt een matrix gemaakt op de plaats van de wonde. Gezonde cellen kunnen er zich vestigen en vermenigvuldigen om de opperhuid te regenereren. Ten slotte start het genezingsproces, snel na het ontstaan van de wonde, maar dat proces kan ook veel tijd in beslag nemen. Het kan maanden of zelfs jaren duren en is vaak pas na 18 tot 24 maanden definitief. En soms heeft de genezen huid niet hetzelfde aspect als voordien.

Wat is de rol van antiseptica bij een wonde?

Bacteriën en andere micro-organismen bereiken de wonde. Het eerste wat u moet doen is de wonde behandelen met een antisepticum om besmetting te voorkomen. Topische antibiotica moeten worden vermeden om het risico van antibioticaresistentie te beperken - een probleem dat vandaag aanzienlijke proporties aanneemt. “Als de wonde lang aanhoudt, zal kolonisatie van de wonde optreden. Het is een feit dat een wonde nooit steriel is. Dat is een normaal proces, dat we aanpakken met een antisepticum. Wanneer de infectie problematisch is, moet een beroep worden gedaan op antibiotica.” De antimicrobiële activiteit van antiseptica kan sterk variëren. Sommige doden microben, terwijl andere de groei van ziektekiemen remmen. Veel antiseptica hebben een breed antimicrobieel spectrum (ze vallen doeltreffend vele soorten microben aan), en resistentie komt bijna niet voor. Maar de gebruikte concentratie moet wel voldoende zijn. Er zijn vele soorten antiseptica, verkrijgbaar in verschillende vormen (verbanden, oplossingen op basis van water of alcohol, zeep...). De keuze van het antisepticum hangt af van de wonde en van de evolutie ervan. Maar voorzichtigheid is aangewezen: men mag nooit antiseptica combineren, want het risico is groot dat ze onverenigbaar zijn en hun respectieve effecten tenietdoen.

Welke acute wonden zien apothekers het vaakst?

Apothekers zien heel wat wonden: blaren, schrammen, brandwonden, insectenbeten en -steken, snijwonden, allemaal wonden die behandeld moeten worden zoals het hoort.

• Blaren: "Blaren ontstaan meestal op de handen of voeten, en door wrijving. Ze genezen normaal gesproken spontaan binnen zeven dagen. Mensen hebben de neiging de blaar door te prikken, maar wij raden dat af, omdat de intacte huid een natuurlijke barrière blijft tegen ziekteverwekkers. Als je er echt last van hebt, moet je de blaar desinfecteren en dan met een naald doorprikken, zonder de huid eromheen te scheuren, en de blaar beschermen met een verband."
• Insectenbeten: “Bij een milde reactie moet je eerst proberen de angel te verwijderen als die aanwezig is (bij een bijensteek). Daarna moet je de plek desinfecteren, dan warmte toepassen (om het gif te deactiveren) en vervolgens koude (met bijvoorbeeld een cold-hot pack). Er zijn nu kalmerende pennen die effectief zijn tegen steken. Bij een steek op de hand moet je niet vergeten armbanden en ringen af te doen, want die kunnen snel een tourniquet-effect hebben.”
• Splinters en aanverwanten: “Splinters en andere kleine vreemde voorwerpen onder de huid moeten verwijderd worden, de wonde moet worden schoongemaakt en gedesinfecteerd. Indien nodig moet een klein steriel pincet, gereinigd met alcohol, en een vergrootglas worden gebruikt. De truc is om een klein sneetje te maken met een steriele naald om bij het vreemde voorwerp te komen en het op te tillen. Gebruik vervolgens een pincet om het te verwijderen, desinfecteer de huid en breng zo nodig een verband aan.”
• Lichte brandwonden: “Er zijn drie gradaties van brandwonden, waarvan de eerste een rode, droge en pijnlijke brandwonde is (bijvoorbeeld zonnebrand). Bij een brandwonde beginnen we met koelen: binnen 20 minuten na het optreden van de brandwonde moet de aangetaste huid gedurende 20 minuten worden gekoeld met koud water (+/-20°C, kies het koelste water dat de persoon kan verdragen) om te voorkomen dat de hitte zich verder verspreidt. Daarna moet de huid worden gehydrateerd met een neutrale, niet geparfumeerde crème en moet een niet-klevend verband (bv. vette verbanden) worden aangebracht.”
• Snijwonden: “Comprimeer de wonde, til zo nodig het getroffen lidmaat op, reinig de wonde vervolgens met water en zeep; desinfecteer en dek af met een steriel verband. Als de wonde diep is of zich in het gezicht bevindt, moet u naar de dokter gaan. Als de wonde erg groot is, zich ter hoogte van de buik of borst bevindt, of wanneer het bloeden niet na tien minuten stopt, dan is een consultatie op de spoed aangewezen.”