Begrijpen

Muggen zijn de vectoren van malaria

Malaria wordt overgedragen door de steken van bepaalde vrouwelijke anophelesmuggen. Zij worden ook de 'vectoren van de ziekte' genoemd. Er zijn enkele honderden speciën van de anophelesmug geïnventariseerd, waarvan 60 tot 70 die malaria kunnen overdragen. Alleen de vrouwtjesmug steekt. De infectie begint wanneer een mug die drager is van de parasiet, op iemand neerstrijkt, en een klein bloedvaatje (capillair) aanprikt om zich met bloed te voeden.

Via het speeksel van de mug wordt de parasiet in het menselijke bloed geïnjecteerd. Wanneer later een andere mug deze besmette persoon steekt, kan die mug op haar beurt drager worden van de parasiet en een volgend slachtoffer besmetten.

Muggen die 's nachts actief zijn

De soorten anophelesmuggen die malaria overdragen, komen vooral voor in Afrika ten zuiden van de Sahara, in Azië en in Zuid-Amerika. Ze steken voornamelijk 's nachts, van zonsondergang tot zonsopgang. Ze vermenigvuldigen zich in ondiep zoet water, zoals plassen, rijstvelden... Deze voorkeur voor vochtige plaatsen, zoals moerassen, ligt trouwens aan de oorsprong van het woord 'paludisme'. 'Palus' is Latijn voor 'moeras'.

Malaria komt zeer veel voor in bepaalde gebieden zoals:

• Afrika ten zuiden van de Sahara en in sommige streken van
• Zuid-Azië,
• Zuidoost-Azië,
• India,
• Zuid-Amerika...

Het risico vermindert met de hoogte (meestal boven 2.000 meter). De mug die de ziekte overdraagt, kan zich daar namelijk niet gemakkelijk voortplanten. Het risico is groter op het platteland. De overdracht is ook afhankelijk van klimaatfactoren die het overleven van de muggen beïnvloeden. Het infectierisico is vaak het grootst op het einde van het regenseizoen.

Malaria, ook wel paludisme genoemd, is een infectieziekte die niet wordt veroorzaakt door een bacterie maar door een  parasiet, namelijk door Plasmodium. Deze parasiet wordt van persoon tot persoon overgedragen door steken van bepaalde species van vrouwelijke anophelesmuggen, die de vectoren van de ziekte zijn. Malaria geeft ernstige koortsaanvallen. In de ergste vorm kan ze zelfs dodelijk zijn. De ziekte doodt in Afrika ten zuiden van de Sahara jaarlijks bijna 1.000.000 mensen. Vooral jonge kinderen en zwangere vrouwen worden het slachtoffer.

Vier types parasieten

Malaria wordt veroorzaakt door parasieten van de soort Plasmodium. Er bestaan vier types van deze parasiet:

• Plasmodium falciparum
• Plasmodium vivax
• Plasmodium ovale
• Plasmodium malariae

De verschillende typen parasiet hebben hun eigen verspreidingsgebied. Ze verschillen ook in de gezondheidsrisico's die ze opleveren. De gevaarlijkste is Plasmodium falciparum, die zeer veel voorkomt in Afrika. De parasiet kan een ernstige en gecompliceerde vorm van malaria veroorzaken, die dodelijk kan zijn. Plasmodium vivax kan ook een erge vorm van malaria geven, maar is zeldzamer. Plasmodium ovale en Plasmodium malariae veroorzaken nooit ernstige en gecompliceerde vormen van malaria.

Reactivering van de parasiet

Parasieten van het type Plasmodium vivax en Plasmodium ovale kunnen aanwezig blijven in de lever (hepatische vormen van de parasiet). Op die manier kunnen ze pas na meerdere maanden of jaren weer actief worden. Over het reactiveringsmechanisme van Plasmodium malariae is weinig bekend. We weten alleen dat ook deze vorm verschillende jaren na infectie nog opflakkeringen van malaria kan veroorzaken. Onlangs zijn ook gevallen van malaria bij mensen geregistreerd die in verband zijn gebracht met Plasmodium knowlesi. Dat type parasiet komt voor bij apen in bepaalde wouden van Zuidoost-Azië.