Als uw benen geen rust meer gegund wordt...

Het "rusteloze benen"-syndroom (RBS, "restless legs" in het Engels) treft 5 tot 20 % van de bevolking en komt bijzonder vaak voor bij dialysepatiënten. 6 tot 60 % van alle chronische nierinsufficiënten krijgt immers te maken met deze mysterieuze aandoening, die soms ernstige slaapstoornissen veroorzaakt.

Twintig over één 's nachts: Paula sluit eindelijk de ogen. Om 19 u. kwam ze totaal leeg en uitgeput terug uit dialyse, en ze probeerde al uren vergeefs om de slaap te vatten. Tot haar benen haar om halfvier wakker maken. Paula lijdt al tien jaar aan chronische nierinsufficiëntie, maar heeft ook het "rusteloze benen"-syndroom (RBS). Een vrij poëtische naam voor een allesbehalve poëtische aandoening. Telkens als de zon ondergaat en ze graag in slaap zou vallen, krijgt ze hevige kriebelingen in de benen en kan ze onmogelijk blijven liggen! Alleen wandelen helpt haar af van dit vreemde, onbeschrijfelijke gevoel, dat het midden houdt tussen prikkelingen en pijn.

Een nog altijd zeer mysterieuze kwaal

"Het staat ondertussen vast dat het 'rusteloze benen'-syndroom een zenuwstoornis is, maar naar het precieze biochemische mechanisme dat deze stoornis veroorzaakt, is het nog altijd grotendeels gissen", erkent prof. Vandervelde, hoofd van de dienst nefrologie van de ziekenhuizen Iris-Zuid. "Vaak lijden verschillende leden van eenzelfde familie eraan. Een genetische component is dan ook niet uit te sluiten." In meer dan 40 % van de gevallen gaat het om het zogenaamde "primaire" RBS, met andere woorden: kan er geen enkele precieze oorzaak opgespoord worden. In de andere gevallen spreken we van "secundair" RBS. IJzertekort en gebruik van bepaalde geneesmiddelen (antidepressiva, kalmeermiddelen, middelen tegen misselijkheid...) zijn enkele van de factoren die het syndroom kunnen bevorderen. Een andere factor is uremie, een verhoogd ureumgehalte in het bloed, dat op een verslechterde nierfunctie wijst. Dat verklaart meteen waarom zoveel nierinsufficiënten met dit probleem kampen.

's Nachts rondlopen

"De meeste patiënten met RBS-symptomen hebben zeer erge slaapstoornissen. Ze slapen heel moeilijk in en raken alleen af van de kriebelingen in hun benen als ze opstaan", legt prof. Vandervelde uit. "In de zwaarste gevallen kan het syndroom 's avonds opduiken, als de patiënt zit. Voor zulke patiënten is het dan ook een groot probleem om naar de bioscoop te gaan, een boek te lezen of op restaurant te gaan." RBS is in tal van opzichten handicaperend en is niet te genezen. Alleen de symptomen kunnen bestreden worden. "Je tabaks-, alcohol- en cafeïneverbruik drastisch terugschroeven, kan de klachten al gedeeltelijk verminderen, net als stretchen of lichte oefeningen", vervolgt prof. Vandervelde. Slaapmid, delen zijn sterk af te raden, al zijn er wel verschillende geneesmiddelenbehandelingen mogelijk. "Personen met een lage ijzervoorraad zijn het gevoeligst, dus moeten ze in de eerste plaats extra ijzer krijgen. Dialysepatiënten met RBS kunnen ook baat hebben bij een erytropoëtinekuur. Als de symptomen aanhouden, kan er overgeschakeld worden op zwaardere behandelingen, zoals dopamineagonisten, die ook gebruikt worden bij parkinsonpatiënten."

Want niets is zo aangenaam als een goede nachtrust…

Aurélie Bastin, met medewerking van prof. Dominique Vandervelde, diensthoofd nefrologie in de ziekenhuizen Iris-Zuid.

Deel en print dit artikel