Renale Osteodystrofie maakt botten brozer

Negen op de tien dialysepatiënten krijgt af te rekenen met renale osteodystrofie of botbroosheid, een complexe aandoening als gevolg van nierinsufficiëntie. Doorgaans worden de symptomen in een vroeg genoeg stadium opgemerkt en lijdt de patiënt geen pijn.

Bij gezonde volwassenen worden de botten voortdurend vernieuwd. Kleine stukjes komen erbij, andere worden afgebroken. Daarbij spelen de nieren een belangrijke rol. Ze houden immers de hoeveelheid fosfor en vitamine D in het bloed in balans.

Zieke nieren produceren te weinig calcitriol, een actieve vorm van vitamine D. Die vitamine helpt de darmen voldoende calcium uit het voedsel te halen. Calcium is essentieel voor gezonde botten. Daarnaast verliezen zieke nieren ook de controle over het fosforniveau in het bloed. Ze scheiden te weinig fosfor uit. Het belangrijkste mineraal waaruit het bot is opgebouwd, bestaat uit een verbinding van calcium en fosfor.

Botbroosheid vroeg ontdekt

Bij een verstoorde balans tussen calcium en fosfor in het bloed, gaan de bijschildklieren in de nek automatisch het bijschildklierhormoon of parathyroïde (PTH) vrijmaken. Dat hormoon haalt calcium uit de botten om zo het calciumniveau in het bloed op te trekken. Maar zo vergroot de botbroosheid nog verder.

Vaak duurt het een paar jaar voor de symptomen aan de oppervlakte komen. Gelukkig wordt het fenomeen nu vroeg ontdekt op basis van de bloedwaarden. Zelf heeft de patiënt doorgaans nog niets gevoeld. Botbroosheid doet zich voor bij ongeveer de helft van de patiënten van wie de nierfunctie op de helft teruggevallen is.

De dokter stelt de diagnose aan de hand van een bloedstaal. Hij meet het niveau van calcium, fosfor, PTH en calcitriol in het bloed. Onder lokale verdoving kan hij ook een stukje bot uit de heup nemen en het onder de microscoop analyseren.

Zonder behandeling krijgen patiënten pijn in botten en gewrichten. Ze lopen ook een verhoogd risico op breuken die zich bovendien trager herstellen. Vooral de ribben zijn kwetsbaar. Daarnaast kunnen de botten ook vergroeien. Hoe minder goed de nieren functioneren, hoe meer de symptomen zich manifesteren.

Dieet is eerste stap

Een aangepast dieet is de eerste, preventieve stap om renale botdystrofie een halt toe te roepen. Belangrijk is minder fosfor op te nemen via het voedsel. Vooral melk, kaas, bonen, erwten en noten zijn te vermijden.

Als behandeling schrijft de arts soms ook calciumtabletten, vitamine D-supplementen of fosforbinders voor. De fosforbinders verminderen de opname van fosfor in het bloed. Andere medicijnen doen zich in het lichaam voor als calcium. Zo worden de bijschildklieren op het verkeerde spoor gezet en maken ze geen PTH aan. Ook de vitamine D-supplementen remmen de bijschildklier af. In de meest ernstige gevallen worden de klieren chirurgisch verwijderd.

Correct uitgevoerd laat een behandeling doorgaans goede resultaten zien. De therapie moet wel volgehouden worden zolang er nierproblemen zijn. Patiënten met een nieuwe donornier kunnen volledig herstellen.

Pieter Segaert, met medewerking van dr. Marie Couttenye, nefroloog in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen.

Deel en print dit artikel