Begrijpen

Acne is een huidziekte. Ze wordt gekenmerkt door ontsteking van de huid waarin de talgklieren de hoofdrol spelen. Door de verhoogde talgproductie vermenigvuldigt de bacterie in de talgklieren, Propionibacterium acnes, zich sterk. Deze bacterie zet talg om in vetzuren, die irriterend zijn voor de huid. Als de irriterende stoffen in contact komen met de huidoppervlakte, ontstaat een ontsteking. Dan verschijnen rode pukkels en etterige puistjes.

Acne is een veelvoorkomende huidziekte. Wereldwijd zou 80% van de bevolking ooit acne gehad hebben. In de meeste gevallen gaat het om een lichte vorm van acne met uitsluitend mee-eters of comedonen (zwarte en witte puntjes). In de andere gevallen is er ook een ontsteking. Naargelang de spreiding van acne zal het om een lichte, een ernstige of een zeer ernstige ontsteking gaan.

Jeugdacne is een typische huidziekte in de puberteit:

• meisjes krijgen er vanaf acht jaar mee te maken
• jongens vanaf veertien jaar.

In de tienerjaren heeft 85% van de mensen acne gehad. Daarna komt jeugdacne veel minder vaak voor: ongeveer 5% heeft er nog last van na de leeftijd van 25 jaar. Maar ook op volwassen leeftijd kan acne nog opzetten, vaker bij vrouwen dan bij mannen. Rond 40% van de volwassenen heeft te maken met acne.

Omdat de talgproductie gestimuleerd wordt door het mannelijke hormoon en tegengegaan wordt door het vrouwelijke hormoon, hebben jongens in de puberteit meer acne dan meisjes.

Ernstigere vormen komen vaker voor bij mannen, terwijl volwassen vrouwen meer lichtere vormen hebben.

Tot de functies van de huid behoort het beschermen tegen invloeden van buitenaf. Maar het is ook de huid die ons koude, warmte, druk of strelingen laat voelen.

De huid bestaat uit verschillende lagen:

• De opperhuid (epidermis) vormt de grens van het lichaam met de buitenwereld en bestaat uit meerdere lagen, waarvan de bovenste laag (de hoornlaag) gevormd wordt door verhoornde of dode huidcellen.
• De lederhuid (dermis) is de diepere huidlaag, die bindweefsel en bloedvaten bevat.

De talgklieren liggen in de lederhuid. Zij bevinden zich naast de haarzakjes, met de haarwortels, maar ook in onbehaarde delen. Deze klieren produceren huidsmeer, ook wel talg of sebum genoemd. Deze vetachtige substantie beschermt de huid en het haar tegen uitdroging en tegen infecties. In de puberteit worden de talgklieren in het gezicht, op de rug en de borst groter. Dit gebeurt onder invloed van de mannelijke geslachtshormonen, androgenen, die ook bij vrouwen voorkomen. Hierdoor wordt de huid vettiger en kan acne ontstaan.

Door de verhoogde talgproductie in de puberteit en door een versnelde afschilfering van dode huidcellen raakt de afvoergang, die de talg naar de opperhuid brengt, verstopt. Zo ontstaan talgophopingen, die aanleiding geven tot mee-eters of comedonen (zwarte en witte puntjes).

Bij acne vulgaris zijn er twee soorten letsels. Het eerste letsel is talgophopingen of comedonen. Ofwel zijn die oppervlakkig en open: dat zijn de zwarte comedonen of zwarte puntjes. Het zwarte puntje is de hoornprop die in de uitgezette porie zichtbaar is. Ofwel liggen de comedonen dieper, dus meer onderhuids: dat zijn de gesloten comedonen, ook witte comedonen of witte puntjes genoemd. In dit stadium is er geen sprake van ontsteking.

Ontsteking begint wanneer de talgklier barst en de irriterende inhoudstoffen in de omgevende huid (dermis, lederhuid) terechtkomen. De vetzuren die door de Propionibacterium acnes gevormd worden uit talg, irriteren de huid. Rode pukkels en etterige puistjes kenmerken de aanwezigheid van een ontsteking.

Puistjes uitknijpen en krabben bevordert de ontsteking. Een hevigere ontsteking kan tot in de onderhuid gaan. Dan ontstaan cysten en mogelijk abcessen, dat zijn opstapelingen van etter of pus, ook wel nodulaire of cystische acne genoemd. Na genezing van deze vorm van acne blijven altijd littekens achter.

Acne conglobata is een ernstigere vorm van acne. Die komt voornamelijk voor bij mannen en blijft vaak na de puberteit bestaan. De ontstekingen verlopen heviger op de schouders, de rug en de borst. Typisch zijn de dubbelcomedonen, grote onderhuidse knobbels en abcessen, die bij genezing grote littekens achterlaten.

Fulminante acne is een zeldzame, ernstige vorm van acne. Ze zet plots op, met uitgesproken onderhuidse ontstekingen. Deze vorm gaat gepaard met koortsopstoten, spierklachten, pijn en gewichtsverlies. Zij vergt een dringende behandeling.

Acne bij volwassen vrouwen (25 tot 40 jaar) is geen voortzetting van een jeugdacne (juveniele acne). Erfelijkheid, roken en stress zijn vaak factoren die mogelijk gunstig zijn voor acne. In tegenstelling tot juveniele acne ontstaat die op een minder vettige huid, aan de onderkant van het gelaat, de kin, de onderkaak, de halsstreek. Hormoonschommelingen, zoals tijdens de zwangerschap, de menopauze, of een week voor de menstruatie, kunnen een opstoot geven.

Vrouwen met een polycysteus ovarium hebben eierstokken die geen of weinig eicellen en vrouwelijke hormonen produceren en die gevuld zijn met talrijke cysten, zoals de naam aangeeft. Deze ziekte wordt gekenmerkt door een overproductie van mannelijke hormonen. Daardoor hebben deze vrouwen een onregelmatige menstruele cyclus en mannelijke uiterlijke kenmerken: overmatige haargroei op bovenlip, kin en borstregio, maar ook een vettige huid en acne.

Neonatale acne (baby-acne) is een vrij milde vorm die alleen bij pasgeboren baby’s voorkomt: kleine acnepuistjes komen dan in hun gezicht opzetten, als gevolg van de blootstelling aan hormonen van de moeder in het foetale leven. Deze vorm verdwijnt vanzelf.