Op een groeicurve staan lijnen: percentiellijnen (Pc) en standaarddeviatielijnen (SD). Die lijnen geven aan hoeveel de lichaamslengte van een kind onder of boven het gemiddelde zit. Het gemiddelde wordt aangegeven door de 50e percentiellijn, of de 0 standaarddeviatielijn. De helft van de kinderen heeft een lengte boven de 0-lijn, de helft heeft een lengte onder die lijn; 97% van de kinderen heeft een lengte tussen de bovenste en de onderste groeilijn.

Er bestaan overigens verschillende curves voor jongens en voor meisjes, voor diverse leeftijdsperiodes en voor kinderen met uiteenlopende etnische achtergronden.

Belang en evolutie van de groeicurve

Een punt op de groeicurve is altijd een momentopname, maar dat punt is niet het enige wat telt. Het is belangrijk om te kijken wat de evolutie is van de groei over de afgelopen jaren of maanden. Een kind dat bijvoorbeeld altijd boven in de groeicurve zat en plots op het gemiddelde staat, heeft een groeivertraging. Het kind zit mooi op het gemiddelde, maar het groeipatroon is niet ‘normaal’.

Tussen de leeftijd van twee en tien jaar volgen de meeste kinderen hun zelfde groeilijn. Vóór de leeftijd van twee jaar kunnen peuters hun groeilijn nog ‘zoeken’ en na de leeftijd van tien jaar wordt de groeisnelheid bepaald door de puberteit, waardoor er een afwijking van de groeicurve kan ontstaan.

Men noemt een kind ‘klein’ als het onder de onderste lijn groeit (onder -2 standaarddeviatie of 3° percentiellijn). Anderzijds noemt men het ‘groot’ wanneer het boven de bovenste lijn groeit (boven +2 standaarddeviatie of 97° percentiellijn). Maar er moet – uiteraard – altijd rekening gehouden worden met de lichaamslengte van beide ouders en de eventuele aanwezigheid van groeistoornissen in de familie. Die parameters spelen inderdaad een belangrijke rol bij de interpretatie van de groei.

Wanneer raadpleeg je een arts?

Het advies van een arts inwinnen is vooral nodig als de groeicurve van je kind behoorlijk afwijkt naar boven of naar beneden. Anders gezegd, als blijkt dat het tijdens zijn volledige groei niet dezelfde percentiellijn volgt. Als het bijvoorbeeld op vierjarige leeftijd op pc 50 stond, terwijl dat op zesjarige leeftijd maar pc 25 is. Om de groeicurve vast te stellen, is het dan ook heel belangrijk om je kind meerdere keren per jaar te meten en te wegen.

Als je je zorgen maakt over de gestalte of de groei van je kind, neem dan contact op met je kinderarts. Die zal samen met jou kijken of een verwijzing naar een groeikliniek voor verder onderzoek (bloedonderzoek, radiologisch onderzoek) nodig is of niet.

Het is belangrijk om de groei van kinderen op te volgen zodat eventuele gezondheidsproblemen aan het licht kunnen komen. Hiervoor werden er groeicurves opgesteld, die weergeven hoe een kind, al naargelang zijn leeftijd, zou moeten evolueren in lengte en gewicht. In de video van de Belgian Society for Paediatric Endocrinology and Diabetology krijg je hierover meer uitleg.

1. De groei van een kind zegt niets over zijn gezondheid

Wel integendeel! “De groei is de weerslag van de gezondheid van een individu. Dat is trouwens een van de redenen waarom we dat aspect heel strikt opvolgen in de pediatrie”, zegt professor Lysy. “Een onderliggende ziekte kan aan de basis liggen van een groeistoornis – dat kan gaan over een stoornis die rechtstreeks te maken heeft met de groei, dan wel over een ontstekingsziekte in ruime zin.”

Uit de groei kan men eveneens de gezondheid van het gezin afleiden: “Als er geen sprake is van een bepaalde ziekte, vormt de groei een familietrekje dat ‘doorgegeven’ wordt tussen generaties onderling”, legt professor Lysy uit. “Als men de lichaamsgroei van een kind toetst, moet men steeds rekening houden met gestalte en groei van de ouders.”

2. Een ‘kleine’ gestalte wijst altijd op een afwijking

Niet noodzakelijk! Tijdens de medische evaluatie van een kind met een kleine gestalte onderzoekt men drie parameters:

• Waar bevindt zich het kind op de referentiegroeicurve?
• Wat was zijn persoonlijk traject op die referentiegroeicurve? Ziet men een vertraging in het groeitempo?
• Waar bevindt het kind zich in vergelijking met de gestalte van zijn ouders?

“Van daaruit kunnen we beginnen nadenken over de mogelijke etiologieën, anders gezegd de oorzaken, van de kleine gestalte”, geeft professor Lysy aan.

“Het is heel goed mogelijk dat het kind perfect gezond is en een constant groeitempo heeft, maar dat het ritme verschilt van de curve omdat zijn ouders klein zijn, of omdat in zijn familie de puberteit pas op latere leeftijd begint. In dat geval spreekt men van een ‘variant’ van de normale groei.”

“Maar als de groeicurve van het kind ‘afgebroken’ wordt en een ‘kleine gestalte’ niet voorkomt in de familie, kan er sprake zijn van een afwijking. In dat geval zijn bijkomende onderzoeken nodig om daarvan de oorzaak vast te stellen.”

3. Groeistoornissen zijn systematisch het gevolg van erfelijke aanleg

Neen! “Drie categorieën gezondheidsproblemen kunnen een invloed hebben op het groeitempo van een kind”, vat professor Lysy samen:

• een chronische ziekte, zoals coeliakie met glutenintolerantie of sommige ontstekingsziekten,
• een hormonale stoornis, bijvoorbeeld een tekort aan groeihormonen of hypothyroïdie (een te traag werkende schildklier),
• een genetisch bepaalde stoornis. “De ‘kleine gestalte’ gaat in dat geval gewoonlijk samen met karakteristieke fysieke verschijnselen die de diagnose naar een bepaalde etiologie leiden”, verduidelijkt professor Lysy.

4. Er bestaat geen doeltreffende behandeling voor groeistoornissen

“Dat is onjuist, er bestaan diverse mogelijke behandelingen”, verzekert professor Lysy.

• - De behandeling van de oorzaak in het geval van sommige ontstekingsziekten en bepaalde stoornissen van de hypofyse (de kleine klier in de hersenen die de afscheiding van een reeks hormonen bepaalt).
• - Hormoonsubstitutietherapieën, die men kan opdelen in:

° geslachtshormonen, die aangewezen zijn bij jongeren met een uitgesproken laattijdige puberteit. “Dit zijn synthetische hormonen die exact dezelfde werking hebben als de natuurlijke hormonen die ons lichaam aanmaakt”, verduidelijkt professor Lysy. “Gewoonlijk worden ze goed verdragen door de patiënten.”

° groeihormonen, die strikt voorbehouden zijn bij heel duidelijke indicaties (een groeihormoontekort, intra-uteriene groeiachterstand waardoor de baby bij de geboorte kleiner en/of lichter was, nierinsufficiëntie en ook nog bepaalde, heel specifieke genetische syndromen). “Het groeihormoon plaatst het kind opnieuw in het groeikanaal dat van nature voorzien was”, licht professor Lysy toe. Dit hormoon wordt toegediend onder de vorm van een dagelijkse onderhuidse auto-injectie. “Momenteel gebeurt er onderzoek om een formule voor wekelijkse toediening te ontwikkelen”, werpt professor Lysy op. “Over enkele jaren zou die formule beschikbaar moeten zijn voor bepaalde, nog nader te omschrijven indicaties.”

5. Het groeihormoon veroorzaakt ingrijpende veranderingen in de ontwikkeling van het kind

“Dat is een mythe!” verzekert professor Lysy. “Als men het groeihormoon gebruikt in aangepaste doses en voor de voorziene indicaties, doet het groeien, en dat is alles. Men ziet geen effecten op de puberteit, de beharing en het humeur, om maar enkele zaken te noemen.”

“Een behandeling met groeihormonen gebeurt onder streng toezicht en is heel strikt gereglementeerd”, verduidelijk professor Lysy. “Ze wordt alleen voorgeschreven door pediatrische endocrinologen die verbonden zijn aan een universiteit. Bovendien worden de kinderen die men behandelt met een groeihormoon heel regelmatig opgevolgd om er zeker van te zijn dat de dosis op een correcte en aangepaste manier wordt toegediend.”