Oorzaken

Wie in een gematigd klimaat leeft, loopt het meeste risico op MS

Epidemiologische studies hebben aangetoond dat de woonplaats onder de 15 jaar het risico op MS sterk beïnvloedt. Zo loopt iemand die is opgegroeid in intertropische gebieden (zwart Afrika bijvoorbeeld) minder risico om als volwassene MS te krijgen dan iemand die tot zijn 15de in een gematigde klimaatzone heeft gewoond, zoals België.

Iemand die in België geboren is en kort na zijn geboorte verhuisd is naar een tropisch gebied, loopt zeer weinig risico om MS te krijgen. Omgekeerd lopen mensen die afkomstig zijn uit intertropisch gebied, maar hun jeugd doorgebracht hebben in België, evenveel risico als de Belgen zelf.

Vele oorzaken die verband houden met de levensstijl

De betrokken omgevingsfactoren staan nog altijd niet vast en lopen wellicht uiteen: virale infecties in de kindertijd, luchtvervuiling, voeding, zonblootstelling...

Het is een illusie om te denken dat er maar één enkele oorzaak zou zijn, en het leidt ook alleen maar tot valse hoop. Hoogstwaarschijnlijk gaat het om een nauwe samenhang tussen milieu- en levensstijlfactoren. Zo gaat het overnemen van de westerse levensstijl in de ontwikkelingslanden helaas gepaard met een significante stijging van het aantal MS-gevallen in die landen. Bij mensen die hun aderen gezond houden (minder vet eten, minder zout, niet roken, sporten …), zien we een positief effect zowel op de evolutie van de ziekte als op de intensiteit van de symptomen. Dit is wellicht nog meer uitgesproken bij patiënten met bepaalde genetische varianten.

Multiple sclerose (MS) is de meest voorkomende invaliderende neurologische aandoening bij jongvolwassenen. Ze is allerminst een zeldzame ziekte, want ze treft meer dan 12.000 personen in België, meer dan 1 op 1.000 dus. MS komt 3 tot 4 keer meer voor bij vrouwen dan bij mannen.

Hierover doen veel mythes de ronde. Sommige MS-patiënten kunnen slecht tegen warmte, omdat hun symptomen dan verergeren. Als ze eenmaal afgekoeld zijn, verdwijnt het schadelijke effect. Warmte veroorzaakt geen nieuwe letsels, maar vermindert wel de geleidingssnelheid van de axonen. De meeste patiënten die daar last van hebben, kennen dit verschijnsel maar al te goed en vermijden dan ook reizen naar warme landen. Maar in de zon komen versnelt het ziekteproces niet, integendeel, het vitamine D-gehalte zal hierdoor stijgen, wat wordt geassocieerd met een betere prognose van MS.

MS: genetische varianten

Ook al is multiple sclerose geen erfelijke ziekte, recente studies tonen aan dat er meer dan twintig genetische varianten bestaan die verband houden met MS en de ernst ervan. Deze varianten hebben ook een invloed op de behandeling en de omgeving van de ziekte. Zo zal multiple sclerose bij patiënten met een bepaalde variant bijvoorbeeld erger worden als ze roken, als ze te veel zout innemen, of als hun cholesterolgehalte te hoog is en hun vitamine D-gehalte te laag is. Drager zijn van een bepaalde variant kan de efficiëntie van bepaalde behandelingen voorspellen. Met tijd zou de identificatie van die varianten moeten helpen om doelgerichter te behandelen. Het effect van die genetische varianten blijft echter gering, want kinderen van wie één van de ouders MS heeft, vertonen slechts 3 tot 5% risico (minder dan 1 kans op 20) om op hun beurt de ziekte te krijgen. Dat risico daalt naar een 'normaal' niveau (1 op 1.000 in onze contreien) voor verdere verwanten, zoals grootouders en neven. Vandaag bestaat er nog geen enkele manier om die genetische voorbestemdheid te testen.

Vooral bij vrouwen komt MS voor

Vrouw zijn, is wellicht de belangrijkste voorbestemmende factor, en hij neemt nog voortdurend toe. Zo waren er in de jaren 50 dubbel zoveel vrouwelijke als mannelijke patiënten, terwijl dat er vandaag 3 of zelfs 4 keer meer zijn. Ook bij andere auto-immuunziekten zijn vrouwen zwaarder erfelijk belast dan mannen, al is daar nog geen afdoende verklaring voor.

Een ontregeling van het immuunsysteem is het belangrijkste mechanisme dat tot plaquevorming leidt in de hersenen en het ruggenmerg, kenmerken van multiple sclerose. De oorzaken van die ontregeling zijn nog altijd niet bekend. Studies wijzen uit dat de oorsprong ervan waarschijnlijk ligt in verschijnselen die hebben plaats gevonden voor de leeftijd van 15 jaar. De juiste aard van die verschijnselen is echter nog onbekend.