1)    Wat is een adjuvante behandeling voor borstkanker?

Het is een behandeling aanvullend op de heelkundige ingreep (gedeeltelijke of volledige borstamputatie) bij een patiënt met borstkanker zonder uitzaaiingen. Het doel hiervan is om het risico op herval zo veel mogelijk te beperken en het ontstaan van uitzaaiingen te voorkomen. De adjuvante behandeling wil met andere woorden de genezingskansen van de patiënt vergroten.

2)    Welke types van adjuvante behandeling kunnen er bij borstkanker worden toegepast?

Voor borstkanker bestaan er vier soorten adjuvante therapieën: radiotherapie, chemotherapie, hormoontherapie en HER2-gerichte therapie (trastuzumab). De keuze van de behandeling(en) hangt af van het type kanker, de omvang van de kanker, de tumorkenmerken en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt. Bijna alle patiënten moeten na de ingreep een adjuvante behandeling volgen, maar het aantal ervan verschilt van de ene patiënt tot de andere. Sommige patiënten krijgen er maar één, andere krijgen een combinatie van meerdere therapieën of zelfs allemaal. 

3)    Hoe kiezen de artsen welke behandeling(en) de patiënt krijgt?

De keuze gebeurt aan de hand van diverse criteria. Voor de hormoontherapie moeten er in de tumor hormoonreceptoren aanwezig zijn. Voor de toediening van trastuzumab (Herceptin) moet de tumor een HER2-amplficatie vertonen. Voor radiotherapie moet de patiënt een borstsparende behandeling (een slechts gedeeltelijke verwijdering van het borstklierweefsel) hebben ondergaan en/of moet de tumor de okselklieren hebben aangetast. De keuze om chemotherapie toe te passen ten slotte hangt af van meerdere onderling op elkaar inwerkende factoren. Al wordt deze behandeling eerder voorbehouden voor grotere en tumoren met een hoge graad (tumoren die snel groeien) met ernstige aantasting van de klieren die een HER2-amplificatie vertonen en/of geen hormoonreceptoren bevatten.

4)    Welke bijwerkingen hebben de adjuvante therapieën?

Alle adjuvante therapieën - en de behandelingen met medicijnen in het algemeen - hebben onaangename neveneffecten. Van de vermelde behandelingen heeft chemotherapie er het meest: haaruitval, misselijkheid, kans op infecties, vermoeidheid, psychosociale impact door het stoppen met werken, enz. Daarom wordt deze kuur enkel gegeven als het risico op herval groot is en als de genezingskansen erdoor significant vergroten. Algemeen gesproken wordt er voor elk type van adjuvante behandeling een soort afweging gemaakt. Gelukkig bestaan er vaak remedies om deze bijwerkingen te verzachten.

5)    Volgt er na de operatie altijd een adjuvante behandeling?

Ja. Al is het wel zo dat enkele van deze behandelingen (chemotherapie, hormoontherapie en trastuzumab) ook vóór de operatie kunnen gegeven worden. We spreken dan van neoadjuvante therapieën. Het doel van zo’n behandeling is tweevoudig. Ten eerste moet ze de omvang van de tumor verkleinen om hem te kunnen opereren of om tijdens de ingreep minder weefsel te moeten vernietigen. En ten tweede biedt zo’n neoadjuvante behandeling de kans om vóór de operatie, dus als de ziekte nog zichtbaar is, te kijken welk effect de therapie op de tumor heeft en hoe de patiënt erop reageert.

HER2 positieve borstkanker: 20% van de patiënten

Een team van onderzoekers maakte onlangs bekend dat er grote vooruitgang is geboekt in de behandeling van de zogenaamde HER2 positieve borstkanker met metastasen*. HER2 is de naam van een eiwit op het oppervlak van de kankercellen. Als er te veel van die eiwitten aanwezig zijn, wordt de tumor agressiever en gaat hij sneller groeien en zich sneller verspreiden. Deze vorm van kanker heeft een slechte prognose als ze niet behandeld wordt en komt voor bij 20% van alle vrouwen met borstkanker.

Pertuzumab: een nieuw getest middel

Om een nieuw geneesmiddel te testen, verdeelden de onderzoekers 808 vrouwen met HER2 positieve borstkanker in twee groepen. De eerste groep volgde de gebruikelijke therapie - een geneesmiddel tegen kanker (trastuzumab) en chemotherapie. De tweede groep kreeg dezelfde behandeling plus het nieuwe middel pertuzumab. Het resultaat: de vrouwen die bovenop de traditionele therapie pertuzumab namen, leefden gemiddeld nog 56,5 maanden. In de andere groep - zonder het middel dus - was dat gemiddeld 40,8 maanden. Met het nieuwe middel zouden patiënten met HER2 positieve borstkanker gemiddeld dus 15,7 maanden langer leven.

Langere overleving zonder voorgaande

"Dit is een belangrijke stap vooruit die ons aan een extra therapeutisch wapen helpt", aldus een enthousiaste dr. Philippe Aftimos, oncoloog en wetenschappelijk onderzoeker in het Bordet Instituut in Brussel. "Pertuzumab en trastuzumab zijn allebei antistoffen die zich op het eiwit HER2 richten, maar in verschillende zones. Hun werkingsmechanismen versterken elkaar dus. Op basis van die complementaire werking kunnen ze samen worden ingezet om de groei van de kankercellen te stoppen en/of de cellen te vernietigen. En er is nog meer goed nieuws: het toevoegen van pertuzumab vergroot de bijwerkingen niet op significante wijze - diarree en huiduitslag zijn de enige bijwerking - en doet ook het hartrisico niet stijgen."

De nieuwe standaardbehandeling

Omdat de voordelen voor de patiënten zo duidelijk zijn, heeft het Europees Geneesmiddelenbureau EMA het nieuwe medicament nu ook al gehomologeerd. "Het middel wordt in België trouwens sinds juni 2014 terugbetaald voor patiënten met nog niet behandelde uitgezaaide HER2 positieve borstkanker ". De combinatie van pertuzumab, trastuzumab en chemotherapie wordt voortaan dus de nieuwe standaardbehandeling. En er staan nog meer onderzoeken op stapel. Er moet namelijk nog worden nagegaan of deze combinatie van geneesmiddelen ook doeltreffend is voor vormen van borstkanker in een vroegere fase. "Dat is precies waar de Aphinity-studie momenteel onderzoekt. De resultaten worden verwacht tegen 2017."