Nierinsufficiëntie

---

NIEUWS

Gepubliceerd op 23/02/2011 à 23:07

Xenotransplantaties: een alternatief voor het tekort aan orgaandonoren?

Misschien komt ooit de dag dat er dierlijke nieren kunnen worden ingeplant bij de mens. Deze techniek is momenteel nog heel complex omdat er nog altijd onoverkomelijke compatibiliteitsproblemen zijn, maar zou kunnen worden vervolmaakt door een beroep te doen op genetisch gewijzigde varkens.

Bij xenotransplantatie wordt een dierlijk orgaan overgeplant op de mens. Momenteel verrichten wetenschappers vooral onderzoek naar hart-, lever- en niertransplantaties, gezien het gebrek aan donoren. Voor nierinsufficiënten die op een nieuwe nier wachten, zou een dergelijke oplossing een goed alternatief kunnen zijn.

Al geruime tijd in de pijplijn

Er wordt al geruime tijd onderzoek gedaan naar dit type transplantaties. Reeds in 1906 waagde de chirurg Français Mathieu Jaboulay zich aan een experiment: hij plantte de nieren van een varken en een geit over op een patiënte. Helaas, het werd een compleet fiasco. Tussen de jaren zestig en begin jaren negentig werden enkele tientallen experimenten verricht met xenotransplantaties op mensen, maar alle "proefkonijnen" overleefden het niet lang.

Varkens zijn het meest geschikt voor xenotransplantaties op de mens. "Fysiologisch gezien lijken hun organen heel goed op de onze", aldus prof. Mark Waer, specialist xenotransplantaties aan de KU Leuven. Hij voert samen met zijn team tal van experimenten uit op verschillende diersoorten.

Immunologische compatibiliteit: een ernstig obstakel

Toch is elke poging tot xenotransplantatie momenteel nog altijd gedoemd tot mislukken. De barrière is blijkbaar nog te groot. De systematische afstoting is te wijten aan verschillende factoren. Eén van de meest complexe en moeilijkst te overwinnen hinderpalen is de aanwezigheid van een suikermolecule in het donororgaan: galactose. Ze hecht zich bij de meeste zoogdieren aan het celoppervlak, maar niet bij de mens. Wanneer de antilichamen van de menselijke ontvanger de "aanval" van die moleculen opsporen, schiet het afweermechanisme dan ook onmiddellijk in gang. In nauwelijks enkele minuten wordt het transplantatieorgaan getromboseerd en genecroseerd. Om dat probleem te overwinnen, mikken wetenschappers op genetisch gewijzigde varkens. "Door bepaalde genen bij hen weg te nemen, is het voortaan mogelijk om varkens te kweken die niet langer drager zijn van die suikermolecule. Op die manier wordt vermeden dat het menselijk afweerproces zich in gang zet", vervolgt prof. Waer.

Een hogere levensverwachting

Gelukkig is er al heel wat vooruitgang geboekt. "Jaren geleden bedroeg de levensverwachting van apen bij wie een varkensorgaan was overgeplant, slechts enkele minuten. Vervolgens steeg ze tot enkele dagen, en vandaag is dat al zes tot acht maanden". De afstoting door de suikermolecule lijkt onder controle, maar er zijn nog wel andere afweermechanismen actief die een volledig geslaagde xenotransplantatie vooralsnog onmogelijk maken. "Door menselijke genen in te planten bij die varkens, zouden we de compatibiliteitskansen kunnen verhogen", aldus nog Mark Waer.

Een oplossing voor de toekomst'

Als xenotransplantaties eenmaal lukken bij dieren, zouden er over een paar jaar ook klinische experimenten kunnen worden uitgevoerd op menselijke vrijwilligers. Bij nierinsufficiëntie zouden die xenotransplantaties permanent of slechts voorlopig kunnen zijn, tot er een compatibele menselijke donor gevonden wordt voor de patiënt. Momenteel is dat echter louter theorie, want de Belgische wetgeving verbiedt nog altijd dergelijke experimenten.

Jonathan Barbier