Oorzaken

De rol van bepaalde geneesmiddelen

Een aantal geneesmiddelen kan het risico op het ontstaan van osteoporose vergroten. Langdurig gebruik van cortisone en afgeleiden verdubbelt de kans op heupbreuken bij vrouwen. Bij mannen stijgt het risico zelfs met factor 2,6. Minder gekend zijn sommige geneesmiddelen tegen maagzuur of tegen epilepsie. Ook hormonale behandelingen bij borst- en prostaatkanker verhogen de botafbraak. Sommige geneesmiddelen zoals slaapmiddelen of anxiolitica kunnen de waakzaamheid verminderen en zo het risico op valpartijen vergroten.

Osteoporose ten gevolge van andere ziekten

Bij bepaalde ziektes kan de botafbraak gestimuleerd worden. Dat is bijvoorbeeld het geval bij chronisch obstructief longlijden (COPD), diabetes, hyperthyreoïdie, tumoren van de bijschildklier, ontstekingsreuma (inflammatoire reumaziekten, dus niet artrose) en inflammatoire darmziekten zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.

Het risico op osteoporose neemt toe met de leeftijd. Vanaf 40 jaar wordt de botafbraak immers groter dan de botaanmaak. Het botmassaverlies bedraagt evenwel slechts drie tot vijf percent per tien jaar. Maar zelfs met een normale botdensiteit lopen ouderen een grotere kans op breuken. Dat komt ondermeer omdat de kans op vallen door spierzwakte groter wordt. Brozere botten vergroten de kans op een breuk bij het vallen.

Erfelijke factoren spelen een rol in het ontstaan van osteoporose. Wanneer een van beide ouders, een broer of een zus osteoporose heeft en al een heupbreuk heeft gehad, neemt de kans toe. Bovendien lijkt er een verband te bestaan tussen bepaalde wijzigingen in de genen en de kans dat iemand een lagere botmassa en botbreuken erft.

Invloed van de hormonen op het calciummetabolisme

Twee hormonen - parathormoon en calcitonine - zorgen ervoor dat de calciumwaarden in het bloed in balans zijn. Als ze slecht functioneren, kunnen ze een rol spelen in het ontstaan van osteoporose.

Belang van oestrogeen

Oestrogeen remt de botafbraak. Bij het wegvallen van oestrogeen - wat het geval is in de menopauze - neemt het botverlies toe. Dat verlies kan niet meer gecompenseerd worden. Oestrogeen wordt ook gemaakt in de bijnierklieren en in vetweefsel. Vrouwen met overgewicht lopen bijgevolg minder kans op osteoporose. Postmenopauzale osteoporose bij vrouwen komt bovenop de ouderdomsosteoporose, waardoor de kans op breuken zo sterk toeneemt.

Vitamine D, zonlicht en voeding

Vitamine D wordt in de huid geproduceerd onder invloed van zonlicht of andere UVB-stralen. De stof is essentieel voor de opname van calcium. Een tekort aan vitamine D kan dus het risico op osteoporose vergroten. Blootstelling aan zonlicht is veruit de belangrijkste bron van vitamine D. Mensen die nooit of zelden buiten komen, of de huid altijd door kledij volledig afschermen, kunnen een vitamine D-tekort ontwikkelen. Daarnaast hebben ouderen een dunnere huid die minder vitamine D uit zonlicht kan produceren.

De vitamine D die in de huid wordt geproduceerd (vitamine D3) wordt in de nieren en de lever omgezet in een actieve stof. Bij lever- of nierinsufficiëntie kan er te weinig vitamine D in een actieve stof worden omgezet en kan een tekort aan vitamine D ontstaan.

Tekort aan calcium

Als de voeding te weinig calcium aanbrengt, kan het niet opgenomen worden in het bloed. Omdat het calciumevenwicht verstoord is, zal het bijschildklierhormoon calcium uit de botten halen om dit evenwicht in het bloed te herstellen. In dat geval dreigt er osteoporose te ontstaan.

Ook het geslacht is een belangrijke oorzaak. Vrouwen hebben een driemaal hoger risico op osteoporose dan mannen. In de eerste plaats hebben ze minder botmassareserve opgebouwd dan mannen van dezelfde leeftijd. Bovendien verliezen ze drie tot zeven jaar na de menopauze tot achtmaal sneller aan botmassa door afname van de oestrogeenproductie. Dat is de bekende postmenopauzale osteoporose. Bij sommige vrouwen en in bepaalde omstandigheden kan deze vroeger optreden dan gemiddeld.