Nefaste effecten van UV-zonnestralen

Hoewel blootstelling aan zonnestralen in de Westerse beschaving synoniem is met weldaad, aangename warmte, de mogelijkheid om het lichaam te onthullen onder lichte kleding en een gebruinde teint, gaan de voordelen ervan wat betreft het vrijmaken van endorfine en de synthese van vitamine D helaas gepaard met negatieve effecten.

Zon: wat is de UV-index?

De hoeveelheid zonlicht op een bepaalde plaats is het resultaat van directe zonnestraling, verspreid licht uit de lucht en reflectie van de grond. De UV-index is een belangrijk instrument dat door de WHO is ontwikkeld om lokale overheden te helpen aanbevelingen te doen over de mate van bescherming die elke dag nodig is. Hoe hoger de UV-index, hoe groter de kans op huid- en oogschade en hoe sneller die optreedt. In België kan de applicatie SunSmart Global UV gratis worden gedownload in de AppStore en Google Playstore. De Stichting tegen Kanker heeft al een UV-bewustmakingscampagne gelanceerd, waarbij mensen worden aangemoedigd om de UV-index te controleren waar ze zich bevinden en de nodige beschermende maatregelen te nemen om het risico op huidkanker te verminderen.

Nefaste effecten van zonnestralen: meer dan melanoma

De belangrijkste fysiologische effecten van de zonnestralen op de huid kunnen onmiddellijk optreden (enkele minuten), vroegtijdig (enkele uren) of met vertraging (van enkele dagen tot enkele jaren).

Zonnebrand: in welke mate, met welke gevolgen?

Zonnebrand ontstaat enkele uren na intense blootstelling aan zonnestralen. De intensiteit hangt af van de duur van de blootstelling en de doeltreffendheid van de zonbescherming. Hoe ernstig is zonnebrand en wat zijn de gevolgen?

• De 1e graad wordt gekenmerkt door een lichtroze vlek die tussen het 6e en 24e uur optreedt en na 24 tot 72 uur verdwijnt, zonder verlies van huidcellen of pigment.
• Graad 2 is een felrode of zelfs paarsachtige zonnebrand, licht pijnlijk, die 2 tot 12 uur na de blootstelling opduikt. De verbranding vervaagt binnen 72 uur, met een licht verlies van huidcellen en laat een voorbijgaande pigmentatie achter.
• Derde graad zonnebrand laat een cyaankleurige afdruk achter, vergezeld van voelbaar oedeem. Het treedt vroeg op, tussen het 2e en 6e uur van de blootstelling, en laat een blijvende pigmentatie achter.
• De 4e graad wordt gekenmerkt door tweedegraads brandwonden die, indien uitgebreid, gepaard kunnen gaan met algemene stoornissen (koorts, misselijkheid, voorbijgaande anurie). Het resultaat is een intense afschilfering zonder secundaire pigmentatie.

Zonnebrand en zonnesteek

Het calorisch effect van blootstelling aan de zon is te wijten aan de infrarode stralen (IR) die een stijging van de lichaamstemperatuur en onmiddellijke zonnebrand veroorzaken. Via een reflexmechanisme zorgt de secretie van transpiratie voor de warmteregeling van het lichaam. Dit kalmerend effect wordt beperkt door melanine, dat IR absorbeert. Melanine daarentegen geeft een deel van de door ultraviolette (UV) stralen geabsorbeerde energie af in de vorm van warmte, waardoor mensen met een donkere huidskleur later warmte opnemen. Overmatige blootstelling verzadigt het vermogen van het lichaam om de temperatuur te regelen, wat leidt tot een hitteslag. Bij kinderen en ouderen leidt dit tot een algemene malaise, hyperthermie en bewustzijnsverlies.

Allergie aan de zon

Met zonneallergie wordt overgevoeligheid voor UV-stralen en de daaruit voortvloeiende huidreactie bedoeld. Er zijn verschillende soorten reacties, maar de meest voorkomende wordt ‘goedaardige zomerzonnebrand’ genoemd. Vrouwen zijn de slachtoffers bij uitstek van deze vorm van zonnebrand omdat het wordt bevorderd door de werking van oestrogenen. Het uit zich in de uitbarsting van puistjes op de huid van het decolleté, de onderarmen, de schouders en de bovenrug, maar ook op de bovenkant van de voeten en de handen... Deze letsels gaan gepaard met hevige jeuk en treden enkele uren tot enkele dagen na de blootstelling aan de zon op.

Actinische keratose en blootstelling aan de zon

Actinische keratose is een letsel dat wordt veroorzaakt door intense, langdurige en herhaalde blootstelling aan de zon. Actinische keratosen zijn vaak meervoudig en komen vooral voor op plaatsen die aan licht zijn blootgesteld: op het gezicht, de rug van de handen, de onderarmen, de oren, de hoofdhuid van kale mensen en de benen. De letsels kunnen ook op de lippen voorkomen. Sommige auteurs beschouwen actinische keratose als het vroegste stadium van huidkanker (plaveiselcelcarcinoom). In alle gevallen is zonne-keratose een marker van huidkanker die serieus moet worden genomen.