Behandelingen

Standaardtherapie

Chirurgie is de eerstelijnsbehandeling van schildklierkanker. Ze bestaat in een thyroïdectomie, dit is het volledig wegnemen van de schildklier. Zelfs als slechts een deel van de schildklier getroffen is door kanker, is totale thyroïdectomie de curatieve en tevens preventieve behandeling, omdat men daardoor het risico uitsluit dat zich elders in de klier kanker ontwikkelt. Deze ingreep is tegenwoordig zeer goed geregeld en er zijn weinig contra-indicaties.

Klieruitruiming

Als de lymfeklieren aangetast zijn door de kanker (30% van de gevallen) of als de kanker zich plaatselijk heeft uitgezaaid, zal de chirurg tegelijk een klieruitruiming uitvoeren. Deze ingreep bestaat erin de klieren rond de schildklier weg te nemen. In sommige gevallen moeten de klieren aan weerskanten van de hals worden verwijderd.

De klassieke, uitwendige radiotherapie maakt gebruik van een toestel dat van buiten het lichaam bestraling richt op de tumor en de omliggende weefsels. Deze methode wordt soms toegepast bij de behandeling van schildklierkanker, namelijk:

• als de chirurgische ingreep en de iratherapie niet volstonden om alle cancereuze schildkliercellen te vernietigen;
• als er bij de patiënt tegenindicaties zijn voor een operatie of een behandeling met radioactief jodium;
• voor kankers die niet reageren op radioactief jodium, zoals anaplastische of medullaire schildkliercarcinomen, of sommige zeldzame gedifferentieerde kankers met een minder goede prognose (het invasieve Hürthle-cell carcinoom bijvoorbeeld);
• als de kanker uitgezaaid is naar plekken verwijderd van de schildklier (doelgerichte palliatieve radiotherapie, zoals bij uitzaaiingen in de botten).

Om dezelfde redenen neemt men soms zijn toevlucht tot afzonderlijke chemotherapie of als aanvullende behandeling bij uitwendige radiotherapie. Die is soms doeltreffend bij medullaire kanker, maar vaak niet efficiënt bij gedifferentieerde schildklierkanker.

De werking van de schildklier vervangen

Na een totale thyroïdectomie, en eventueel na een behandeling met radioactief jodium, krijgt de patiënt systematisch een hormonale substitutietherapie voorgeschreven ter vervanging van de natuurlijke hormonen die daarvoor aangemaakt werden door de schildklier. Schildklierhormonen zijn immers noodzakelijk voor de normale stofwisseling en bijgevolg kan een lichaam niet zonder.

De juiste dosis voor elk doel

De therapie bestaat erin dagelijks synthetische schildklierhormonen (T3 en T4) in tabletvorm in te nemen. Dat moet levenslang gebeuren. De dosering hangt af van de patiënt en van de beoogde werking:

• een normale dosis hormoontherapie vervangt de werking van de schildklier en zorgt voor een normaal TSH-gehalte. Dit is een hormonale substitutietherapie;
• bij een hogere dosis spreekt met van suppressieve hormoontherapie. In dat geval vervangen de doses inderdaad de werking van de schildklier, maar zijn ze gericht op het behoud van een lage TSH-waarde. Daardoor beperkt men het risico dat de eventuele overgebleven kankercellen in het lichaam zich ontwikkelen, waardoor er opnieuw kanker zou ontstaan. Een suppressieve therapie wordt in de meeste gevallen niet langer dan 18 maanden na de operatie gegeven.

Aanvulling op chirurgie

De behandeling met radioactief jodium, ook iratherapie genoemd, volgt dikwijls in aanvulling op de operatieve verwijdering van papillaire en folliculaire carcinomen, meer bepaald als de tumor groter is dan 1 cm is of als de kanker ook de klieren heeft aangetast. Het doel daarvan is dubbel:

• na de operatie het restweefsel van de schildklier vernietigen (zogenaamde ‘ablatieve’ behandeling),
• eventuele kankercellen in de hals of in andere delen van het organisme vernietigen.        

De werking van jodium 131

Bij de behandeling met radioactief jodium wordt gebruikgemaakt van het product radio-jodium, dat ofwel wordt toegediend in een capsule, of met een inspuiting. In het bloed hecht het jodium zich vast aan de schildkliercellen. De straling die vrijkomt bij radioactief jodium beschadigt geleidelijk aan zowel de gezonde als de kankercellen, en na enkele weken of maanden zijn die vernietigd.

Die stralingen werken slechts in een gebied van enkele millimeter. Daardoor worden de aangrenzende cellen niet beschadigd. De behandeling geeft ook heel weinig bijwerkingen.

De rol van thyrotropine-alfa

Voor een betere doeltreffendheid van de behandeling met radioactief jodium en om ervoor te zorgen dat de schildkliercellen het jodium op de juiste manier opnemen, moeten die cellen eerst worden gestimuleerd. Dit gebeurt door de TSH te verhogen.

Vroeger bestond de standaardtherapie erin minder hormonen te geven. Enkele weken voor de toediening van het radioactieve jodium werd de hormonale substitutietherapie (die de patiënt na een thyroïdectomie kreeg om het gebrek aan schildklierhormonen te verhelpen) stopgezet. Het gevolg daarvan was dat er meer TSH werd aangemaakt, wat aanleiding gaf tot tijdelijke hypothyroïdie, met de daarbij horende symptomen (vermoeidheid, kouwelijkheid, gewichtstoename, zwelling …). Vandaag krijgt slechts 10% van de patiënten geen hormonen toegediend. Sinds een tiental jaar gaan de artsen in 90% van de gevallen over tot de intramusculaire injectie met recombinant TSH (rhTSH). Dat gebeurt twee dagen en een dag voor de behandeling met radioactief jodium. De hormoontherapie wordt bijgevolg niet stopgezet, wat aangenamer is voor de patiënt.

Als radioactieve jodium geen oplossing biedt om de kanker te behandelen, kan men gebruikmaken van zogenaamde ‘doelgerichte’ behandelingen. Dergelijke therapieën vallen doelgericht een specifiek eiwit of proces aan dat noodzakelijk is voor de werking van de kankercellen.

Doelgerichte behandelingen maken voornamelijk gebruik van tyrosinekinaseremmers. Deze middelen werken op de diverse specifieke groeifactoren die de groei van de tumor of de vorming van nieuwe bloedvaten (via VEGF [Vascular Endothelial Growth Factor]) bevorderen.