Begrijpen

Reactivatie van het herpes zoster-virus

Een zona is het gevolg van een reactivatie van de infectie met het herpes zoster-virus, dat na de varicella jaren gesluimerd heeft in de zenuwknopen van onze gevoelszenuwen. Ons natuurlijk afweersysteem beschermt ons normaal tegen het risico op reactivatie. Maar met het ouder worden, neemt het immuunsysteem in kracht af, wat de kans op reactivatie verhoogt.

Reactivatiemechanisme van het virus

Het mechanisme waardoor het herpesvirus van slapende naar actieve toestand gebracht wordt, is niet helemaal opgehelderd. Na genezing van de zona, gaat het virus opnieuw in slapende toestand en blijft in het lichaam aanwezig. Herval van een zona is evenwel zeldzaam.

Varicella: kinderziekte

Varicella, ook wind-, water- of wijnpokken genoemd, is in de meeste gevallen een goedaardige, besmettelijke kinderziekte (tussen 2 en 10 jaar). Ze wordt veroorzaakt door het herpes zoster-virus.

Varicella: een besmettelijke ziekte

De overdracht van het herpes zoster-virus gebeurt door contact tussen de slijmvliezen van neus en/of mond en het vocht in de blaasjes van een zieke met varicella of zona. Respiratoire overdracht via de omgevingslucht door minidruppeltjes speeksel die het virus bevatten, is ook mogelijk.

Een zwangere vrouw ten slotte, die tijdens haar zwangerschap besmet is, kan het virus aan haar ongeboren kind doorgeven via de placenta.

De kans op virusoverdracht bestaat al meerdere dagen vóór het verschijnen van de blaasjes en duurt tot alle blaasjes zijn ingedroogd.

Symptomen van varicella

De eerste symptomen van varicella treden 13 tot 18 dagen na contact met het virus op. De ziekte begint gewoonlijk met lichtrode huidvlekjes, die gepaard gaan met of die voorafgegaan worden door matige koorts. Huidletsels verschijnen vervolgens in de vorm van blaasjes, eerst op de romp, daarna op het hele lichaam en de slijmvliezen, en als laatste op het gezicht.

De blaasjes zijn een speldenkop groot en bevatten een lichtkleurige vloeistof. Het duurt zowat 48 uur voordat ze uitdrogen en ze verdwijnen na ongeveer twee weken.

Varicella: behandeling en vaccinatie

Het varicella-zoster-virus is gevoelig voor uitdroging. De behandeling heeft dan ook als doel de blaasjes uit te drogen. Dat kan met een ontsmettende oplossing, met zeep of gewoon aan de lucht.

Na de infectie blijft het virus wel aanwezig in de zenuwknopen van de zenuwen die instaan voor de huidgevoeligheid. Het is van hieruit dat het virus kan reactiveren om op volwassen leeftijd zona te veroorzaken. Sinds enkele jaren is er trouwens een vaccin tegen varicella dat toegediend kan worden vanaf de leeftijd van 12 maanden.

Zona en varicella (waterpokken): hetzelfde virus

Zona is een huidziekte die veroorzaakt wordt door reactivatie van het herpes zoster-virus (ook varicella-zoster-virus genoemd), één van de humane herpesvirussen. Dit virus veroorzaakt waterpokken of varicella, hoofdzakelijk bij kinderen. Als dit virus opnieuw actief wordt, is het verantwoordelijk voor een zona. Vandaar de dubbele naam van het virus.

Risico op zona

Een zona kan dus alleen voorkomen bij personen die ooit varicella gehad hebben. Maar het herpes zoster-virus is zeer verspreid onder de algemene bevolking. Zowat 90 tot 95% van de volwassenen heeft antistoffen tegen dit virus in het bloed. Dat wil zeggen dat zij een varicella-infectie doorgemaakt hebben, al of niet met de typische symptomen. De kans dat het virus reactiveert, bestaat dus zo goed als bij iedereen.

De herpesvirussen

Er bestaan acht soorten humane herpesvirussen. De meest bekende zijn de herpes simplex-virussen: type 1 is verantwoordelijk voor de koortsblaasjes en type 2 voor genitale herpes.

Het varicella-zoster-virus is verwant aan het herpes simplex-virus.

Andere bekende ziekten veroorzaakt door herpesvirussen, zijn:

• klierkoorts (mononucleose, kusjesziekte) door het Ebstein-Barrvirus;
• aangeboren misvormingen door het cytomegalovirus bij baby's van besmette zwangere vrouwen.

Leeftijd waarop zona opduikt

Het risico op reactivatie van het herpes zoster-virus neemt toe met de leeftijd. Hoe ouder mensen worden, hoe groter de kans op een zona.

Verzwakte immuunafweer

Bij personen met een verzwakte immuunafweer, is het risico op reactivatie van het slapende herpes zoster-virus groter. Dat is zo bij patiënten met ziekten die het immuunsysteem aantasten, zoals diabetici, aidspatiënten of mensen die getroffen zijn door kanker. Mensen die geneesmiddelen nemen die de werking van het immuunsysteem aantasten, lopen ook een groter risico, bijvoorbeeld na een orgaantransplantatie.

De rol van stress

Stress zou ook een rol spelen bij het ontstaan van zona.