Begrijpen

De drie lagen van de huid

De huid van de mens is opgebouwd uit drie lagen:

• De opperhuid (epidermis) is de oppervlakkige, dunne maar sterke laag, die in contact staat met de buitenwereld. Ze beschermt de onderliggende weefsels tegen verwonding maar ook tegen het binnendringen van bacteriën, virussen of andere lichaamsvreemde stoffen.
• De tweede huidlaag is de lederhuid (dermis), die bestaat uit een dikke laag vezelig en elastisch weefsel, waardoor de huid flexibel en sterk is. Hierin zitten zenuwuiteinden, klieren (zweetklieren en talgklieren), haarfollikels (waaruit de haren ontstaan) en bloedvaten.
• De derde laag is een vetlaag (subcutis) die het lichaam mee isoleert tegen warmte en koude, maar ook een opslagplaats is voor energie. Het vet zit in vetcellen.

De vijf lagen van de opperhuid

De opperhuid - dat is de oppervlakkige laag van de huid - bestaat zelf nog eens uit vijf lagen, van oppervlakkig naar diep:

• de hoornlaag (stratum corneum)
• de heldere laag (stratum lucidum)
• de korrellaag (stratum granulosum,)
• de stelkelcellige laag (stratum spinosum)
• de basale cellaag (stratum basale), ook moederlaag genoemd

Continue vervanging

De hoornlaag staat in contact met de buitenwereld. Ze bestaat uit dode, afgeplatte cellen (plaveiselcellen), gevuld met een vezelig eiwit (keratine), dat ook in haren en nagels zit. Deze dode cellen schilferen af en worden continu vervangen door jongere cellen die ontstaan door deling in de basale cellaag. Vandaaruit doorlopen ze achtereenvolgens de stekelcellige laag, de korrellaag en de heldere laag alvorens de hoornlaag te bereiken.

Zo is duidelijk waarom de huid ook wel meerlagig verhoornd plaveiselepitheel wordt genoemd, waarbij epitheel verwijst naar dekweefsel.

De vier soorten cellen in de opperhuid

In de opperhuid zitten vier soorten cellen: keratinocyten of hoorncellen, melanocyten of pigmentcellen,  langerhanscellen en merkelcellen.

• Keratinocyten vormen 90% van de cellen in de huid. Ze ontstaan vanuit moedercellen in de basale cellaag - dat is de diepste laag van de opperhuid - door celdeling. Om de vier tot zes weken wordt de huid vernieuwd. Naarmate keratinocyten opschuiven van de diepte naar de oppervlakte verandert hun vorm van kubusvormig tot afgeplat en stapelen ze steeds meer keratine op.
• Melanocyten of pigmentcellen maken het pigment melanine aan en geven dat door aan de keratinocyten. Melanine beschermt tegen de ultraviolette straling uit zonlicht en bepaalt de huidskleur.
• Langerhanscellen spelen een rol bij allergie.
• Merkelcellen geven het gevoel bij aanraking.

Melanomen en niet-melanomen

Bijna 90% van de huidkankers zijn niet-melanomen. De twee belangrijkste vormen zijn basaalcelcarcinoom (70-75%) en plaveiselcelcarcinoom (ook spinocellulair carcinoom genoemd,(10%). Ze ontstaan door ongecontroleerde deling van de keratinocyten, de cellen die het meest aanwezig zijn in de opperhuid.

De overige 10% huidkankers zijn melanomen. Zij ontstaan uit de pigmentcellen of melanocyten, dus meestal vanuit een moedervlekje. De meeste melanomen worden ontdekt in een vroegtijdig stadium, waarbij de kans op volledige genezing zeer groot is. Als ze echter diep in de huid doorgroeien is de kans groot dat ze uitzaaien naar de klieren en naar andere organen (metastasen). De meeste sterfgevallen ten gevolge van huidkanker zijn dan ook te wijten aan melanomen.

Basaalcelcarcinoom

Het basaalcelcarcinoom is de meest voorkomende huidkanker bij mensen met een lichtgekleurde huid en is zeldzaam bij mensen met een zwarte huid. Het ontstaat omdat het DNA van keratinocyten beschadigd geraakt en door het lichaam niet meer kan worden hersteld. Daarop gaan deze keratinocyten zich ongecontroleerd vermenigvuldigen en ontstaat kanker. Basaalcelcarcinomen komen enkel voor op huid waar ook haren voorkomen (dus niet op slijmvliezen of op handpalmen of voetzolen). Hoewel basaalcelcarcinomen traag groeien, is tijdige behandeling aangewezen omdat ze ernstige, diepe destructieve letsels kunnen veroorzaken in het weefsel rondom. Ze zullen echter zelden uitzaaien, in tegenstelling tot tal van andere kankers.

Plaveiselcelcarcinoom

Het plaveiselcelcarcinoom is een andere kwaadaardige tumor die ook ontstaat door DNA-beschadiging van keratinocyten. De cellen van deze tumoren hebben kenmerken van de stekelcellige laag of stratum spinosum van de opperhuid, vandaar dat deze vorm ook spinocellulair carcinoom wordt genoemd (afgekort SCC). Deze vorm van huidkanker komt minder frequent voor maar kan wel uitzaaien naar andere organen en dus aan de basis liggen van metastasen.