Darmkanker: functie van biologische behandelingen

De opkomst van de zogenaamde ‘biologische’ of gerichte geneesmiddelen opent de laatste jaren nieuwe deuren voor de behandeling van darmkanker. Biologische geneesmiddelen hebben de bijzondere eigenschap dat ze slechts één specifieke functie van de kankercel aanvallen. Ze zijn dus minder giftig voor de rest van het lichaam dan chemotherapie. Biologische geneesmiddelen worden alleen gebruikt of als aanvulling op chemotherapie. Het zijn ofwel monoklonale antistoffen ofwel ‘kleinmoleculaire stoffen’ (‘small molecules’) die werken door de tumorale groeifactoren te blokkeren.

Tumor en bloedvaten

Kankercellen vermenigvuldigen zich heel snel. Om te groeien en zich verder te ontwikkelen, hebben de tumor of de metastasen (uitzaaiingen) een permanente aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen nodig. Die worden door de bloedvaten aangevoerd. Daarom vormen zich rond de tumor en/of rond de metastasen nieuwe bloedvaten. Zo kan de tumor of kunnen de tumoren verder groeien. Dit proces noemen we angiogenese.
Die vaatvernieuwing of angiogenese wordt gestimuleerd door het eiwit VEGF (Vascular Endothelial Growth Factor of vasculaire endotheliale groeifactor) dat door de tumor in het bloed wordt afgescheiden.

Doelgerichte therapieën met angiogeneseremmers

Sommige kankerbehandelingen viseren een duidelijk omlijnd gebied van de kanker en worden daarom doelgerichte therapieën genoemd. Deze behandelingen richten zich bijvoorbeeld op het VEGF-eiwit en blokkeren dat, waardoor zijn werking wordt stilgelegd. Om actief te zijn en de aanmaak van nieuwe bloedvaten te stimuleren, moet het VEGF zich binden aan een doelcel, en wel op een VEGF-receptor van die cel.
Sommige doelgerichte behandelingen met angiogeneseremmers remmen de aanmaak van nieuwe bloedvaten door het VEGF te blokkeren. Het VEGF kan zich dan niet meer aan zijn receptor binden.
Monoklonale antilichamen (bevacizumab) en fusie-eiwitten (aflibercept) zijn twee van die angiogeneseremmers, maar hun werkingsmechanisme verschilt enigszins.

Wat is een fusie-eiwit?

Een fusie-eiwit is een eiwit dat voortkomt uit de fusie tussen een deel van een antilichaam en stukjes VEGF-receptoren. Dit eiwit circuleert in het bloed en misleidt het VEGF en andere elementen die bij de aanmaak van nieuwe bloedvaten betrokken zijn, want ze 'denken' dat het een receptor is. Doordat het VEGF en de andere angiogenesefactoren zich aan dat eiwit binden, kunnen ze zich niet meer binden met hun receptor en dus de aanmaak van nieuwe bloedvaten niet langer stimuleren.
Het fusie-eiwit aflibercept maakt deel uit van de tweedelijnsbehandelingen met angiogeneseremmers van uitgezaaide darmkanker.

KRAS/NRAS: inefficiënte behandeling voor bepaalde mutaties

Bepaalde biologische behandelingen, de anti-EGFR (cetuximab en panitumumab) worden gebruikt bij uitgezaaide darmkanker. Ze verhogen de overlevingskansen bij 1 op de 3 personen, maar zijn inefficiënt bij patiënten die drager zijn van het KRAS-gen of het NRAS-gen. De helft van de patiënten met darmkanker zijn bovendien drager van deze genetische mutatie, waardoor de anti-EGF’s dus inefficiënt zijn.
Om na te gaan of iemand drager is van dergelijke mutatie, volstaat het om een DNA-analyse uit te voeren op een staal van de tumor.