Iedereen weet dat overgewicht leidt tot een verhoogd risico op diabetes type 2. Hoe groter het overgewicht, hoe groter het risico. Deze verhouding is echter geen eenrichtingsverkeer. Door af te vallen, is het in bepaalde gevallen mogelijk om het diabetesbeloop te verbeteren en zelfs in remissie te gaan.

Als de gewichtstoename te groot wordt (BMI hoger dan 40) of als er sprake is van geassocieerde aandoeningen, kan een chirurgische ingreep om het gewicht te reduceren, overwogen worden. Men spreekt in dat geval van bariatrische chirurgie.

Obesitaschirurgie: bypass of sleeve?

Bariatrische chirurgie biedt een aantal reeds goed gedocumenteerde voordelen, met name – behalve het gewichtsverlies – een hogere levensverwachting of een diabetesremissie.

Tot op vandaag bestaan er twee soorten ingrepen op het gebied van bariatrische chirurgie:

• de gastric bypass is een omleiding waarbij een deel van de maag wordt kortgesloten;
• de sleeve gastrectomy is een maagreductie tot één derde van de oorspronkelijke omvang.

Obesitas en diabetes: doeltreffendheid van chirurgie

Gastric bypass en sleeve gastrectomy: biedt één van deze twee ingrepen meer voordelen dan de andere? Noorse researchers hebben dit onderzocht bij obese patiënten met diabetes type 2.

• Na een jaar was diabetesremmissie (geglycosyleerde hemoglobine ≤6 % zonder hypoglycemiërende therapie) veel frequenter bij patiënten met een gastric bypass dan bij patiënten met een sleeve gastrectomy (74% tegenover 47%).
• Het verbruik van antidiabetica was bovendien lager na een gastric bypass (15% tegenover 37%).
• Het gewichtsverlies was groter bij personen met een gastric bypass (6 kg meer één jaar na de ingreep).

Gewichtsreductie door bariatrische chirurgie is een lang parcours en vereist een multidisciplinaire medische aanpak. Uw arts en zijn team zullen de voor- en nadelen van elke techniek met u bespreken. Aarzel niet om hen vragen te stellen.

Na oudere mensen en rusthuisbewoners is er misschien geen groep die harder door de pandemie is getroffen dan mensen met diabetes. Deskundigen hopen dat beleidsmakers dit zullen opmerken en eindelijk serieus werk zullen maken van de aanpak van de diabetescrisis, zo schrijft The New York Times.

Diabetes: 30 tot 40 procent van alle coronavirus doden

Verschillende studies suggereren dat 30 tot 40 procent van alle coronavirusdoden in de Verenigde Staten gevallen zijn bij mensen met diabetes, een ontnuchterend cijfer dat wordt overschaduwd door andere grimmige gegevens van een volksgezondheidsramp die op het punt staat ergens deze maand een miljoen Amerikaanse levens te eisen. Mensen met een slecht gecontroleerde diabetes zijn bijzonder kwetsbaar voor ernstige covid, deels omdat diabetes het immuunsysteem aantast, maar ook omdat diabetespatiënten vaak te kampen hebben met hoge bloeddruk, obesitas en andere onderliggende aandoeningen die een infectie met het coronavirus ernstig kunnen verergeren.

Een verwoestende pandemie

"Het is moeilijk te overschatten hoe verwoestend de pandemie is geweest voor Amerikanen met diabetes", zegt dr. Giuseppina Imperatore, die toezicht houdt op de preventie en behandeling van diabetes bij de Centers for Disease Control and Prevention. "Miljoenen Amerikanen worstelden al met diabetes, en toen kwam Covid en enorm veel lijden en ellende die grotendeels over het hoofd is gezien door het publiek en beleidsmakers," zegt dr. David Kerr, de directeur van onderzoek en innovatie bij het Sansum Diabetes Research Institute in Californië.

Diabetes wordt gekenmerkt door een te hoge suikerspiegel in het bloed. Die verhoogde suikerspiegel moet omlaag; dat kan met bloedglucoseverlagende geneesmiddelen of insuline-inspuitingen. In het tweede geval wordt hypoglykemie vaak veroorzaakt door een slecht evenwicht tussen de ingespoten insulinedosis en de suikerspiegel in het bloed, waardoor de bloedsuikerspiegel abnormaal zakt (onder 0,7 g/l). Dat gebrek aan evenwicht kan te wijten zijn aan een te hoge dosis van de injectie, aan het feit dat de patiënt te laat eet, aan een intense fysieke inspanning, een te lichte maaltijd, enz. Hypoglykemie heeft dus heel wat oorzaken. Aan sommige valt iets te doen, aan andere niet. Als er op tijd wordt ingegrepen, is hypoglykemie ongevaarlijk. Maar als dat te laat gebeurt, kan hypoglykemie bewustzijnsverlies veroorzaken en potentieel gevaarlijk zijn voor de gezondheid.

Wisselende symptomen

De symptomen die hypoglykemie aankondigen, lopen sterk uiteen. Elke patiënt leert op de duur de eigen symptomen herkennen. De meest voorkomende zijn bleekheid, beven, hartkloppingen en zweten. Toch voelt 40 % van de diabetespatiënten weinig of helemaal niets van die symptomen. Dat komt omdat diabetes het zenuwstelsel kan beschadigen en dat stuurt normaal net de alarmsignalen naar de hersenen.

Als de bloedsuikerspiegel verder blijft dalen, beginnen de hersenen de effecten van het suikergebrek te voelen. Dan treden er neurologische symptomen op, zoals plotselinge stemmingswisselingen, nervositeit, agressie, enz. Soms merkt de diabetespatiënt deze symptomen zelf niet op. Het is dus heel belangrijk dat zijn entourage alert is, zodat er tijdig kan worden ingegrepen. Als de hersenen geen energie meer aangeleverd krijgen, kunnen ze namelijk ‘uitvallen’ en kan er bewustzijnsverlies of hypoglykemische coma optreden. Dat kan zware gevolgen hebben.

Snel en juist reageren op hypoglykemie

Bij hypoglykemie moet u dus snel en efficiënt handelen:

• Zorg bij de eerste symptomen voor uw eigen veiligheid. Onderbreek meteen elke activiteit (werken, autorijden, enz.) en ga op een rustige plek zitten om u te verzorgen.
• Vul uw suikerpeil aan met levensmiddelen met een hoge glykemische index, zoals vruchtensap, frisdrank, wat suiker, enz. Om een aanval van hypoglykemie te stoppen, hebt u ongeveer 15 g koolhydraten nodig. Dat komt overeen met een half blikje frisdrank of drie klontjes suiker.
• Wacht tot de symptomen verdwijnen en meet dan opnieuw uw bloedsuikerspiegel. Zo weet u zeker dat alles weer in orde is. Eet trage suikers (zoals brood) om de situatie te stabiliseren.
• Als u bewusteloos raakt, moet uw omgeving u een inspuiting met glucagon* geven. Zorg er daarom voor dat u thuis altijd glucagon in de koelkast hebt, en als het kan ook op uw werkplek. Een injectie stuurt een te lage bloedsuikerspiegel in 10 tot 15 minuten bij en is nooit gevaarlijk, ook als u geen hypoglykemie hebt.

Hypoglykemie voorkomen

Waakzaamheid en zelfkennis zijn de beste wapens om het risico op hypoglykemie tegen te gaan:

• Leer uw symptomen herkennen! Wees alert voor elke abnormale gewaarwording, hoe miniem ze ook is. Bezorg uw entourage de nodige informatie zodat die de symptomen kan herkennen en u kan helpen als u een aanval krijgt.
• Neem altijd wat suiker mee in uw tas of in de auto.
• Meet bij de minste twijfel uw capillaire glykemie met een teststrip.

Zorg dat er een goed evenwicht is tussen uw opname aan suiker en aan insuline. Pas daarvoor uw injecties en uw voeding aan uw dagelijkse behoeften aan.

*Glucagon is een hormoon dat door de alvleesklier afgescheiden wordt, net als insuline. De stof werkt in op de lever en herstelt de bloedsuikerspiegel snel. De kit met injectiespuiten wordt onderaan in de koelkast bewaard.

Glucagon als geneesmiddel ontleent zijn kenmerken aan het natuurlijk door de pancreas afgescheiden hormoon dat aan de basis ligt van het medicijn. “Een van de meest belangrijke fysiologische rollen van glucagon, een zogenaamd hyperglycemisch hormoon, is het doen stijgen van de glucosewaarde in het bloed”, verklaart professor Michel Hermans, van de dienst Diabetologie van het Universitair Ziekenhuis Saint-Luc. Het is vanaf nu terug te vinden als urgentiemedicatie bij artsen en spoedartsen en bij diabetici (type 1 of 2 die worden behandeld met insuline of andere antidiabetica (en bij hun naasten). Indien een ernstige hypoglycemie (heel lage suikerwaarde in het bloed) zich voordoet, moet men immers heel snel handelen. Deze ernstige complicatie kan leiden tot bewustzijnsverlies en zelfs tot coma. Het is bijgevolg van belang om zonder aarzelen glucagon aan de patiënt toe te dienen indien hij/zij niet bij bewustzijn is en/of niet in staat is snelle suikers in te slikken. De bedoeling is dat de bloedsuikerwaarde terug genormaliseerd wordt en in voorkomend geval dat de patiënt terug bij bewustzijn komt. Vervolgens dient de patiënt zo vlug mogelijk te worden aangemoedigd iets te eten en/of te drinken om een nieuwe daling van de bloedsuikerwaarde te vermijden.

Glucagon: van injectie tot neusspray

Een van de kenmerken van glucagon is dat het een peptidehormoon is. “U mag het niet oraal innemen: het zou worden afgebroken in de maag zoals andere proteïnes”, verduidelijkt professor Michel Hermans. Parenterale toediening (door subcutane of intramusculaire injectie) kreeg bijgevolg de voorkeur. “Deze injecteerbare vorm is heel efficiënt, maar niet gemakkelijk toe te dienen.” Ze moet worden gekoeld (niet praktisch bij verplaatsingen). Bovendien moet de injectie ook nog geprepareerd worden door glucagon (in de vorm van poeder) te mengen met een oplosmiddel, alvorens te kunnen worden geïnjecteerd. “Wat de nieuwe kant-en-klare, op kamertemperatuur (behalve in geval van hittegolven, n.v.d.r.) transporteerbare formule origineel maakt, is dat het neusslijmvlies kan worden gebruikt als snelle toedieningsweg voor glucagon, zonder te moeten overgaan tot een injectie.”

Nasaal glucagon: gebruiksvriendelijker voor de omgeving

De ‘angst voor naalden’ of belonefobie is een gekend fenomeen. Om die reden, maar eveneens omwille van het bewaar- en toedieningsgemak, kunnen we ons voorstellen dat nasaal glucagon een waardevol alternatief is voor de injecteerbare formule... “Een echte vooruitgang voor patiënten, stelt professor Michel Hermans vast. De omgeving van de patiënt zal gemakkelijker te mobiliseren zijn als het nodig is. Op lange termijn is de nasale formule buitengewoon gemakkelijk toe te dienen, zoals bijvoorbeeld op het werk evenals in andere situaties waar de toediening van glucagon buiten de gezinssfeer plaatsvindt. Het is echter goed te weten dat beide formules bestaan. Als één van de twee niet beschikbaar is, is het altijd beter glucagon bij te hebben, om het even in welke vorm.”

Kamelen werden al ruim 3000 à 4000 jaar geleden gedomesticeerd en werken zeker niet alleen als lastdieren. Bovendien dient hun melk als basisvoedsel voor de autochtone bevolking. Kamelenmelk is niet alleen lichter verteerbaar en minder allergeen dan koemelk, het bezit daarnaast ook heel wat therapeutische voordelen. Nomaden gebruiken ze onder meer tegen tuberculose en gastro-enteritis. Ongeveer dertig jaar geleden kregen ook de wetenschappers belangstelling voor haar talrijke eigenschappen.

Het antidiabetische effect van kamelenmelk

Zo vindt men onder de vele bestaande studies een klinische proef⁽¹⁾ waarbij onderzoek werd gedaan naar de werking van kamelenmelk op de insuline en de incretinerespons (incretines zijn een groep hormonen die bij een verhoogde bloedsuikerspiegel de insulinesecretie stimuleren). Het onderzoek werd gevoerd door dr. Nader Lessan en dr. Adam Buckley, twee endocrinologen van het Imperial College London Diabetes Center in Abu Dhabi (VAE). Daarbij stelden de wetenschappers vast dat kamelenmelk een eiwit met insuline-achtige werking bevat dat minder makkelijk stremt in het zure milieu van de maag. Wellicht verklaart dat fenomeen gedeeltelijk de daling van de glucosespiegel.

Kamelenmelk lijkt sterk op moedermelk

In een recente studie⁽²⁾ hebben twee andere wetenschappers, Mohammed Ayoub en Sajid Maqsood, onderzoek gedaan naar de cellulaire en moleculaire mechanismen waaraan kamelenmelk haar antidiabetische eigenschappen ontleent. Naast een samenstelling die sterk gelijkt op menselijke moedermelk bevat kamelenmelk ook diverse peptiden die een positieve invloed hebben op de moleculaire markers van suikerziekte (remming van dipeptidyl peptidase 4 en de menselijke insulinereceptor en zijn cellulaire signaalroute). Het onderzoek onthult tevens een betere glucosecirculatie in de cellen.

Kamelenmelk weert ontstekingen

Nog meer goed nieuws levert een Britse studie⁽³⁾ onder leiding van Keith Morris van de Cardiff Metropolitan University. Zo zouden de vetzuren in kamelenmelk kunnen bijdragen tot een daling van de chronische ontsteking bij diabetes type 2. Een hoopvolle ontdekking, zeker als men weet dat die vorm van diabetes aanleiding kan geven tot complicaties zoals hartaandoeningen en CVA …

Een halve liter kamelenmelk per dag

Om de diabetesmarkers te beïnvloeden zou men een halve liter kamelenmelk per dag moeten drinken. Makkelijker gezegd dan gedaan, want de melk is niet overal verkrijgbaar. In werkelijkheid vertegenwoordigt kamelenmelk slechts 1 % van de mondiale melkproductie. Aan het product hangt dan ook een hoog prijskaartje. Bovendien hebben we in 90 % van de gevallen niet te maken met kamelenmelk, maar met dromedarismelk (een dromedaris heeft slechts één bult). Het werd nog niet vastgesteld of die dezelfde eigenschappen heeft …

Iemand met diabetes heeft een verhoogd risico op depressie maar kan dat mogelijk beperken door risicofactoren zoals ongezond eten en hoge bloeddruk aan te pakken. Dit blijkt uit onderzoek van wetenschappers van het Maastricht UMC+ en UMC Utrecht die hiervoor gegevens van bijna 78.000 mensen analyseerden.

Diabetes en ernstige depressie

Eerder onderzoek heeft aangetoond dat mensen met diabetes type 2 een verhoogde kans op ernstige depressie op latere leeftijd hebben. Dit onderzoek, door arts-onderzoeker April van Gennip van het Maastricht UMC+, internist dr. Thomas van Sloten van het UMC Utrecht en prof. dr. Coen Stehouwer van het Maastricht UMC+, suggereert nu ook dat dit risico te beperken is met een goede leefstijl en gerichte behandeling. De resultaten werden gepubliceerd in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift The Lancet Healthy Longevity.

Diabetes: beperken risico op depressie

De onderzoekers bekeken zeven factoren: bloedsuikerwaarde, bloeddruk, overgewicht en voedingspatroon, eiwit in de urine, fysieke activiteit en, tot slot, roken. Per factor werd bepaald of deze voldoet aan de (internationale) standaarden voor gezond zijn en gezond leven. Met andere woorden: of de deelnemer deze onder controle heeft, bijvoorbeeld met een gezond gewicht, gezonde voeding, voldoende beweging en niet roken. De onderzoekers constateerden dat hoe meer factoren onder controle zijn, hoe kleiner de kans op ernstige depressie of depressieve klachten.

Wat is diabetes? Wat is het verschil tussen diabetes type 1 en type 2? Wat zijn de complicaties op lange termijn? Hoe moet ik mijn diabetes controleren? Hoe ziet de behandeling eruit? Hoe werkt insuline en wat zijn de effecten? Welke verschillende types insuline zijn er? Hoe en wanneer moet ik mijn dosis aanpassen?

Door de visuele voorstelling van de e-Gids kunnen diabetespatiënten en de mensen in hun directe omgeving het belang van de insulinebehandeling beter begrijpen.

U vindt er:

• didactische en interactieve informatie over diabetes, insuline, de symptomen, de complicaties en de behandelingen;
• videofilmpjes om de rol van insuline en de werking van de verschillende types insuline te begrijpen;
• tips om in te grijpen bij een te lage bloedsuikerspiegel;
• videogetuigenissen om beter met de ziekte te leren leven;
• een quiz om uw kennis over diabetes te testen.

De Visuele e-Gids van de Patiënt Diabetes en insuline is beschikbaar als app voor iPad of Android of via een miniwebsite.

Voor nog meer gebruiksgemak kunt u ook surfen naar www.leven-met-diabetes.be en de e-Gids raadplegen of downloaden op een drager naar keuze.

U kunt de quiz uit de e-Gids ook raadplegen op smartphone.

Lukt het u om hem foutloos te maken?