Welk effect heeft misbruik van pijnstillers op hoofdpijn?

Bij overmatig gebruik van pijnstillers, meer dan één keer per week, kan de hoofdpijn chronisch worden. De hoofdpijn is niet per se heviger, omdat de pijnstiller nog altijd nog een pijnstillend effect heeft, maar je kan vaker migraine krijgen, afgewisseld met episoden van andere hoofdpijn dan migraine, soms dagelijks.

We spreken van hoofdpijn door misbruik van pijnstillers als iemand meer dan 15 dagen per maand hoofdpijn heeft en als de frequentie van de aanvallen vermindert nadat de patiënt stopt met pijnstillers nemen.

Over welke patiënten gaat het?

Ongeveer 2% van de bevolking heeft hoofdpijn door misbruik van pijnstillers. Het gaat meestal om patiënten met ernstige migraine die van meet af aan vaak aanvallen krijgen en die veel pijnstillers innemen omdat ze de migraine niet meer verdragen, en soms zelfs preventief, om een aanval te voorkomen.

Studies hebben aangetoond dat sommige migrainelijders gemakkelijker zo’n complicatie ontwikkelen. Die aanleg is toe te schrijven aan een verminderde activiteit van de orbitofrontale cortex, het gedeelte van de hersenen dat ons in staat stelt om “neen” te zeggen en dat het plezier- en beloningscircuit controleert. Die hersenafwijking werkt afhankelijkheid in de hand.

Hoe kan je die vicieuze cirkel doorbreken?

Ontwenning is de enige oplossing. De pijnstillers moeten onmiddellijk en volledig worden stopgezet. De patiënt kan dan uiteraard gedurende meerdere dagen hoofdpijn hebben, maar die kan je verlichten met bepaalde geneesmiddelen die voor 2 weken worden voorgeschreven, de tijd die het lichaam nodig heeft om te ontwennen. Het slaagpercentage bedraagt 90% tijdens de eerste twee weken. Bij de meeste patiënten (60%) vermindert de hoofdpijn na die 2 weken sterk. Maar tot 30% van de patiënten zal na 1 jaar een terugval kennen.

Kunnen alle geneesmiddelen bij misbruik dat fenomeen veroorzaken?

Niet alle geneesmiddelen doen dat in dezelfde mate.

Hoofdpijn door misbruik van samengestelde pijnstillers, die een pijnstiller (paracetamol …) en cafeïne en/of codeïne bevatten, is het moeilijkst te behandelen. De ontwenningshoofdpijn duurt minstens 2 weken en de patiënt zal vaker een terugval kennen.

Daarna komen de triptanen, specifieke geneesmiddelen tegen migraine. Ze zullen sneller chronische hoofdpijn veroorzaken, maar de ontwenningshoofdpijn duurt maar enkele dagen.

De kans op hoofdpijn door misbruik van geneesmiddelen is het laagst met geneesmiddelen tegen reuma (ibuprofen, naproxen). Die laatste kunnen sommige patiënten zelfs beschermen tegen die vicieuze cirkel.

Toch een advies: wees voorzichtig met pijnstillers. Als je vaak migraine krijgt, moet je een specialist raadplegen. Die zal dan een geschikte preventieve behandeling (basisbehandeling) starten.

Bij welke migrainelijders kan botulinetoxine nuttig zijn?

Een behandeling met botulinetoxine heeft tot doel chronische migraine om te zetten in migraine die in episoden komt. Botox® injecties zijn dus enkel geïndiceerd bij mensen met chronische migraine, mensen die meer dan 15 dagen per maand hoofdpijn hebben waarvan minstens 8 aanvallen van migraine.

De botulinetoxine is dus een laatste redplank. Je moet eerst alle andere middelen tegen migraine proberen voor je opteert voor botulinetoxine: preventieve geneesmiddelen, niet-invasieve neurostimulatie en vooral stopzetting van de medicatie in geval van misbruik van pijnstillers.

Hoe efficiënt is botulinetoxine? Hoe vaak moeten de injecties worden toegediend?

Botulinetoxine is geen wondermiddel. Botox® injecties (31 injectieplaatsen in het hoofd, het gezicht en de nek) zijn efficiënt bij 40-50% van de patiënten.

Botulinetoxine is dus geen spectaculaire behandeling, maar een extra therapeutische optie voor patiënten voor wie de ziekte een ernstige handicap inhoudt en die moeilijk te behandelen zijn. De patiënten met chronische migraine die op de behandeling reageren, voelt zich beter, maar de aanvallen verdwijnen doorgaans niet volledig.

De botulinetoxine is overigens geen definitieve behandeling. Zelfs als de patiënt erop reageert, moeten de injecties regelmatig worden herhaald. En de duur van het effect verschilt sterk van de ene patiënt tot de andere. Een typisch behandelingsschema is twee injecties met een interval van ongeveer drie maanden. Als de symptomen niet significant verbeteren na twee reeksen van 31 injecties, wordt de behandeling stopgezet. Als de symptomen verbeteren, worden de injecties aangepast naargelang van de respons op de behandeling. Het is daarbij de bedoeling om de injecties zoveel mogelijk te spreiden, vooral omdat ze zo duur zijn. Eén injectie kost bijna € 300 en buiten de eerste reeks injecties die door de fabrikant wordt aangeboden, betaalt het Riziv de andere behandelingen nog steeds niet terug. Als de chronische migraine overgaat in een episodische, kan de patiënt opnieuw reageren op de preventieve geneesmiddelen, zodat de behandeling met botulinetoxine kan worden stopgezet.

Wat zijn de risico’s van injectie van botulinetoxine?

Injectie in de buurt van spiertjes die vooral een “esthetische” functie hebben, houdt zeer weinig risico in. Ook als die spiertjes wat verlamd zijn, heeft dat geen onaangename gevolgen. Het gebeurt zelden dat een injectie uitgevoerd te dicht bij het oog een ooglidspiertje (musculus levator palpebrae) verlamt. Injecties dicht bij de slaapspier (musculus temporalis) kunnen uitzonderlijk een zwakte bij het kauwen veroorzaken. Maar dat is nooit definitief. Zodra de botuline toxine geëlimineerd is, na enkele maanden, wordt de kracht van de spieren weer normaal.

Welke arts mag dergelijke injecties uitvoeren?

Volgens mij zouden die injecties moeten worden uitgevoerd door een neuroloog en misschien beter nog door een neuroloog die gespecialiseerd is in migraine. De arts moet een goede kennis hebben van chronische migraine om botulinetoxine goed te kunnen gebruiken. De botulinetoxine moet deel uitmaken van een multimodale behandelingsstrategie.

Welke symptomen van een migraineaanval kunnen iemand hinderen in het dagelijkse leven?

Prof. Jean Schoenen: Er is uiteraard niet alleen de pijn en de aura’s, waarover steeds meer geweten is. Migraine betekent ook: malaise, misselijkheid, overgevoeligheid voor geluid, licht, beweging …

Waaraan zijn al die symptomen te wijten?

Prof. Schoenen: Bij personen met migraine is er een gebrek aan evenwicht tussen de functies van de hersenen en hun energiereserves. Zo hebben ze 15 tot 20% minder adenosinetrifosfaat. Deze substantie is de brandstof van alle cellen. Vandaar dat alles wat de hersenarbeid verhoogt – vermoeidheid, slaapgebrek, stress … – het risico op een migraineaanval doet stijgen. Pijn is trouwens het signaal dat er iets niet klopt.

Kan iemand tijdens een migraineaanval blijven werken?

Prof. Schoenen: Dat is niet volledig onmogelijk, al zal hij of zij toch niet optimaal kunnen functioneren. Uit een studie die uitgevoerd werd in Luik, is gebleken dat 46% van de patiënten naar eigen zeggen volledig moest stoppen met hun activiteiten tot de aanval voorbij was. De rest bleef aan het werk, zij het aan een lager tempo. Maar als alle migrainelijders bij elke aanval het werk zouden neerleggen, zou dat erger zijn dan alle stakingen samen!

Hoe kan iemand de impact van migraine op zijn leven verminderen?

Prof. Schoenen: Eerste boodschap voor wie meer dan drie migraineaanvallen per maand krijgt en geen goede resultaten heeft met gewone pijnstillers of migrainemiddelen: een onderhoudsbehandeling volgen. Die vermindert het aantal aanvallen, door de voorraad adenosinetrifosfaat een beetje te verhogen, of door de hersenarbeid te verlichten door het brein minder reactief en minder prikkelbaar te maken.

Daarnaast moet de patiënt zijn levensstijl leren aanpassen aan zijn ziekte. Met andere woorden, een levensstijl aanleren die de hersenen spaart:

• Voeding
• Slaaphygiëne
• Lichte activiteiten: alleen al twee keer 30 minuten intense beweging per week, vermindert de frequentie van de aanvallen met 30%.

Is het in het algemeen aan te raden om over migraine te praten in zijn nabije omgeving?

Prof. Schoenen: Een migraineaanval valt op zich niet op, al gedraagt de patiënt zich wel anders: hij ziet er bleek en getrokken uit, beweegt minder, wrijft aan zijn hoofd, voelt zich misselijk … De kans is dus groot dat zijn omgeving wel zal merken dat er iets niet klopt. Praten over migraine maakt de zaken dan ook bevattelijker. En vergemakkelijkt wellicht ook het leven van de andere migrainepatiënten die al die begripvolle mensen in de toekomst nog zullen ontmoeten …