Voorlopers van plaveiselcelcarcinomen

Precancereuze letsels

Plaveiselcelcarcinomen kunnen zich ontwikkelen vanuit al bestaande, zogenaamde precancereuze letsels. Dat zijn huidletsels die nog geen kanker zijn, maar het wel kunnen worden. Voor plaveiselcelcarcinomen zijn er twee belangrijke afwijkingen die in het oog gehouden moeten worden: actinische keratose en de ziekte van Bowen.

Actinische keratose

Plaveiselcelcarcinomen ontwikkelen zich vaak vanuit bestaande, zogenaamde precancereuze letsels. Actinische keratosen zijn ruwe, schilferende en lichtjes gezwollen plekken op de huid. Ze lijken op wratten en zijn rood tot bruin van kleur. De grootte kan schommelen van één mm tot enkele centimeters diameter. Ze ontstaan op lichaamsdelen die vaak aan de zon zijn blootgesteld (vooral het hoofd en de nek).

Een bijzondere vorm van actinische keratose is actinische cheilitis. Ze ontwikkelt zich op de onderlip, droogt daarna op en krijgt witte schilfers. Actinische keratosen ontstaan het vaakst bij bejaarden. Amper 2% van de actinische keratosen evolueren verder tot een carcinoom, maar 40 tot 60% van de plaveiselcelcarcinomen ontstaan in een niet-behandelde actinische keratose. De meest gebruikte behandelingen voor actinische keratosen zijn cryotherapie (voor letsels tot 2 cm diameter), fotodynamische therapie, lokale chemotherapie en traditionele verwijdering via chirurgie.

Ziekte van Bowen

Morbus Bowen of de ziekte van Bowen is een andere mogelijke voorloper van het plaveiselcelcarcinoom. Ze komt vooral voor bij patiënten van 70 jaar en ouder. Op de huid verschijnt een roodbruine en hardnekkige schilferende plek met onregelmatige contouren die soms op psoriasis of eczeem lijkt. De ziekte wordt vaak veroorzaakt door intensieve blootstelling aan de zon of door het humaan papillomavirus (HPV) en is erg besmettelijk bij seksueel contact. In dat geval tast morbus Bowen de genitale slijmvliezen aan.

De ziekte van Bowen wordt beschouwd als een carcinoma in situ, dat wil zeggen dat ze dezelfde kenmerken heeft als het plaveiselcelcarcinoom maar niet doorgroeit naar de diepere huidlagen en dus niet uitzaait. Als er geen behandeling wordt ingesteld, kan er uit deze plekken na verloop van tijd echter wel kanker ontstaan (plaveiselcelcarcinoom). Net als bij actinische keratose wordt morbus Bowen behandeld met cryotherapie of chirurgische verwijdering. Als de letsels heel groot zijn of zich in zones bevinden die slecht genezen, zal men naast de operatie nog lokale chemotherapie geven om het verlies van huidweefsel te beperken.