Preventie

Hoe vroeger een huidkanker zoals het plaveiselcelcarcinoom wordt ontdekt, hoe makkelijker de tumor te verwijderen is en hoe kleiner het risico op recidieven. Regelmatige screening is dan ook heel belangrijk:

• Onderzoek uw huid heel regelmatig, ongeacht hoe oud u bent. Let vooral op elke verdachte verandering: een wonde die niet geneest, een huidletsel dat er plots anders uitziet enz. Wees extra alert als u vijftig of ouder bent of als u meerdere risicofactoren hebt zoals een licht huidtype, littekens, oudere huidletsels, langdurige zonblootstelling, al eens huidkanker gehad enz.
• Ga één keer per jaar naar uw huisarts of dermatoloog voor een volledig huidonderzoek.

Om het plaveiselcelcarcinoom te voorkomen, moeten we in de eerste plaats de huid beschermen tegen de schadelijke invloed van de uv-stralen. We hebben enerzijds zon nodig om lichamelijk en psychisch goed te kunnen functioneren en vitamine D aan te maken (dat gebeurt door ons lichaam). Maar als we ons niet beschermen, kan de zon ook schadelijk zijn voor onze gezondheid.

We hebben allemaal een bepaald ‘zonnekapitaal’, dat is de totale hoeveelheid zon die we tijdens ons leven aankunnen zonder gevaar te lopen op kanker. Onze huid kan weerstand bieden tegen negatieve externe invloeden en kan zich ook herstellen. Maar dat herstelvermogen verschilt van de ene mens tot de andere en hangt ook van het huidtype af. Het vermindert in ieder geval met ouder te worden. 

Blootstelling aan - natuurlijke of kunstmatige - ultraviolette stralen (uv) is een van de belangrijkste beslissende factoren in het ontstaan van carcinomen, maar ook van melanomen. De beste manier om ze te voorkomen, is ons zonnekapitaal al van jongs af aan te beschermen.

Enkele tips om u tegen de zon te beschermen:

• Mijd langdurig zonnen of zonnebankgebruik (uv-straling) en blijf vooral tussen 12 uur en 16 uur uit de zon.
• Gebruik als u naar buiten gaat - ook in de stad - een zonnecrème met beschermingsfactor 15 of meer. Smeer u om de twee uur of na het baden of sporten opnieuw in.
• Bescherm het zonnekapitaal van uw kinderen! Blijf met uw baby uit de zon. Bescherm de huid van uw kinderen maximaal met kleren, een hoedje en een zonnebril.

Precancereuze letsels

Plaveiselcelcarcinomen kunnen zich ontwikkelen vanuit al bestaande, zogenaamde precancereuze letsels. Dat zijn huidletsels die nog geen kanker zijn, maar het wel kunnen worden. Voor plaveiselcelcarcinomen zijn er twee belangrijke afwijkingen die in het oog gehouden moeten worden: actinische keratose en de ziekte van Bowen.

Actinische keratose

Plaveiselcelcarcinomen ontwikkelen zich vaak vanuit bestaande, zogenaamde precancereuze letsels. Actinische keratosen zijn ruwe, schilferende en lichtjes gezwollen plekken op de huid. Ze lijken op wratten en zijn rood tot bruin van kleur. De grootte kan schommelen van één mm tot enkele centimeters diameter. Ze ontstaan op lichaamsdelen die vaak aan de zon zijn blootgesteld (vooral het hoofd en de nek).

Een bijzondere vorm van actinische keratose is actinische cheilitis. Ze ontwikkelt zich op de onderlip, droogt daarna op en krijgt witte schilfers. Actinische keratosen ontstaan het vaakst bij bejaarden. Amper 2% van de actinische keratosen evolueren verder tot een carcinoom, maar 40 tot 60% van de plaveiselcelcarcinomen ontstaan in een niet-behandelde actinische keratose. De meest gebruikte behandelingen voor actinische keratosen zijn cryotherapie (voor letsels tot 2 cm diameter), fotodynamische therapie, lokale chemotherapie en traditionele verwijdering via chirurgie.

Ziekte van Bowen

Morbus Bowen of de ziekte van Bowen is een andere mogelijke voorloper van het plaveiselcelcarcinoom. Ze komt vooral voor bij patiënten van 70 jaar en ouder. Op de huid verschijnt een roodbruine en hardnekkige schilferende plek met onregelmatige contouren die soms op psoriasis of eczeem lijkt. De ziekte wordt vaak veroorzaakt door intensieve blootstelling aan de zon of door het humaan papillomavirus (HPV) en is erg besmettelijk bij seksueel contact. In dat geval tast morbus Bowen de genitale slijmvliezen aan.

De ziekte van Bowen wordt beschouwd als een carcinoma in situ, dat wil zeggen dat ze dezelfde kenmerken heeft als het plaveiselcelcarcinoom maar niet doorgroeit naar de diepere huidlagen en dus niet uitzaait. Als er geen behandeling wordt ingesteld, kan er uit deze plekken na verloop van tijd echter wel kanker ontstaan (plaveiselcelcarcinoom). Net als bij actinische keratose wordt morbus Bowen behandeld met cryotherapie of chirurgische verwijdering. Als de letsels heel groot zijn of zich in zones bevinden die slecht genezen, zal men naast de operatie nog lokale chemotherapie geven om het verlies van huidweefsel te beperken.