Begrijpen

Hoofd- en halskanker kan op elke leeftijd optreden, ongeacht het geslacht of de etnische groep. Het komt evenwel vaker voor bij mannen ouder dan 40, hoewel de incidentie van dit soort kanker bij vrouwen en jongere mensen toeneemt. Die evolutie is waarschijnlijk toe te schrijven aan veranderingen in het sociale gedrag, waardoor de blootstelling aan risicofactoren (tabak- en alcoholgebruik, humaan papillomavirus) toeneemt.

Wat is een spinocellulair carcinoom?

Hoofd- en halskanker is meestal van het type spinocellulair carcinoom, wat betekent dat hij ontstaat uit cellen van het stratum spinosum (ook stekelcellaag genoemd), een type van huidweefsel dat onder meer voorkomt in de opperhuid en in het slijmvlies van het hoofd en de hals. De meeste gevallen van hoofd- en halskanker (ongeveer 90%) zijn spinocellulaire carcinomen.

De overige 10% omvat meerdere zeldzame vormen van hoofd- en halskanker, zoals sarcomen¹, die ontstaan in het steunweefsel (bot, kraakbeen) of muco-epidermoïdcarcinomen en adenocystomen, die zich ontwikkelen in het klierweefsel (bijvoorbeeld in de speekselklieren)².

Wat zijn de risicofactoren voor spinocellulair carcinoom?

De drie belangrijkste oorzaken van spinocellulair carcinoom van de slijmvliezen van het hoofd en de hals zijn het gebruik van tabak en alcohol en het humane papillomavirus (HPV).

• Tabak- en alcoholgebruik

Het regelmatige gebruik van alcohol en tabak (met inbegrip van pruimtabak) zijn de twee belangrijkste risicofactoren voor hoofd- en halskanker en vooral voor kanker van de mondholte, de orofarynx, de hypofarynx en het strottenhoofd. Minstens 75% van alle hoofd- en halskankers wordt veroorzaakt door langdurig gebruik van tabak en alcohol.

Mannen die dagelijks meer dan drie eenheden alcohol gebruiken en vrouwen die er meer dan twee gebruiken, lopen een hoger risico om dit type van kanker te ontwikkelen.

• Het humane papillomavirus

Het humane papillomavirus (HPV) is een van de meest voorkomende seksueel overdraagbare infecties ter wereld. Er bestaan bijna 200 verschillende subtypes, waarvan sommige kankerverwekkend zijn. Een infectie met HPV-16 als gevolg van seksueel orogenitaal contact kan het risico verhogen op kanker van de mond of van de orofarynx (die ook de amandelen of de tongbasis kan aantasten).

• Andere risicofactoren

Andere risicofactoren voor hals- en hoofdkanker zijn:

• een slechte mond- en tandhygiëne³
• blootstelling aan straling
• een infectie met het Epstein-Barrvirus (mononucleose)⁴
• intense blootstelling aan irriterende stoffen: houtstof, nikkel, asbest, formaldehyde enz.

De huid is het grootste orgaan van het menselijk lichaam. Ze heeft diverse functies:

• Het lichaam beschermen tegen de externe omgeving.
• Het lichaam vooral beschermen tegen de negatieve invloed van ultraviolette straling (uv).
• Gevoelsprikkels waarnemen (warmte, pijn enz.).
• De lichaamstemperatuur regelen.
• Vitamine D helpen aanmaken.
• enz.

Onze huid bestaat uit drie delen:

• de epidermis of opperhuid (de buitenste huidlaag)
• de dermis of lederhuid (de middelste huidlaag)
• de subcutis of vetlaag (de onderste laag, ook wel het subcutaan bindweefsel genoemd)

De opperhuid zelf bestaat uit vijf cellagen:

• de hoornlaag
• het stratum lucidum
• het stratum granulosum
• het stratum spinosum
• de basale cellaag

Het is in het stratum spinosum dat plaveiselcelcarcinomen van de huid ontstaan.

Hoofd- en halskanker ontwikkelt zich uit het slijmvlies van dat deel van ons lichaam. Het slijmvlies, ook slijmvliesepitheel of mucosa genoemd, is een constant vochtig membraan dat bepaalde lichaamsholtes bekleedt: de neus, de mond, de keel, het strottenhoofd, de slokdarm, de aars, de vagina, de bronchiën enz.

Het slijmvlies heeft meerdere functies:

• bescherming van de binnenzijde van organen tegen contact met de buitenwereld;
• afscheiding van slijm, een kleverige substantie die vreemde lichamen insluit en voorkomt dat ze binnendringen in het lichaam;
• ervoor zorgen dat, afhankelijk van de plaats van het slijmvlies, lucht (bronchiën), voedingsmiddelen en vocht (maag-darmkanaal) kunnen passeren.

Plaveiselcelcarcinoom van de huid is een type huidkanker dat zich ontwikkelt uit de cellen van het stratum spinosum, een van de cellagen van de opperhuid. Deze carcinomen vormen 10% van alle gevallen van huidkanker op aarde. Als plaveiselcelcarcinomen vroegtijdig worden opgespoord en behandeld, kunnen ze vaak genezen zonder risico op recidieven of nawerkingen (in 90% van de gevallen). Als ze niet (of te laat) worden behandeld, kunnen ze dieper in de huid of onder de huid dringen, uitzaaien (en andere organen aantasten) en levensbedreigend worden.

Mensen met een licht huidtype, lichte haren en blauwe, groene of grijze ogen hebben een grotere kans op het ontwikkelen van plaveiselcelcarcinomen. Maar alle mensen die veel in de zon komen (vrije tijd, beroep in open lucht enz.), kunnen het carcinoom krijgen.
Dit type kanker komt vooral voor bij mensen van zestig jaar en ouder (de gemiddelde leeftijd waarop een huidcarcinoom wordt ontdekt, is zeventig jaar). Mensen met een donker huidtype krijgen het carcinoom minder snel dan mensen met een licht huidtype, maar ook een donkere huid moet worden beschermd tegen de zon.

Het plaveiselcelcarcinoom is een huidkanker die vaak veroorzaakt wordt door blootstelling aan uv-stralen, net zoals melanomen. Maar er zijn verschillen:

• Melanomen zijn tumoren die zich ontwikkelen uit melanocyten, dat zijn de pigmentcellen van de huid. De melanocyten zitten in de basale cellaag van de opperhuid.
• Carcinomen zijn tumoren die zich ontwikkelen uit ‘normale’ huidcellen of keratinocyten. Ze ontstaan in de basale cellaag (dan spreken we van basocellulaire carcinomen) of in het stratum spinosum (in dat geval  spreken we van spinocellulaire of plaveiselcelcarcinomen).

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie worden wereldwijd elk jaar twee tot drie miljoen carcinomen (basocellulaire en spinocellulaire door elkaar) vastgesteld. Voor kwaadaardige melanomen ligt het cijfer op 132.000. Carcinomen komen dus veel meer voor, maar zijn gelukkig makkelijker te behandelen.