De kennis van de ALK-translocatie bij longkanker dateert van 2007 en de eerste gerichte behandeling was er 5 jaar later. Momenteel zijn er België 5 gerichte orale behandelingen beschikbaar. De behandeling van de 1ste generatie (crizotinib) wordt bijna niet meer gebruikt. Vandaag de dag zal de pneumo-oncoloog in België vooral kiezen voor een gerichte behandeling (tyrosinekinase-inhibitoren) van de 2e generatie. Alectinib en brigatinib worden bij ons het meest voorgeschreven. Er bestaat een derde molecule (ceritinib) die kan worden aangewend na progressie onder crizonitib. In geval van progressie met moleculen van de 2e generatie, wordt een biopsie aanbevolen om de volgende behandeling beter te kunnen afstemmen en de optie van een behandeling van de 3e generatie (lorlatinib) te kunnen overwegen.

Bijwerkingen van gerichte behandelingen van de 2e generatie

Goed om te weten: de gerichte behandelingen van de 2e generatie zijn orale tabletten (8/dag voor alectinib en 1/dag voor brigatinib) met verschillende toxiciteitsprofielen en bijgevolg verscheidene bijwerkingen. Alectinib zorgt onder andere voor hepatische en digestieve toxiciteit, terwijl onder brigatinib een pulmonaire toxiciteit kan voorkomen bij het begin van de behandeling die kan worden beheerd door de behandeling op te starten met lagere dosissen. Visuele problemen werden eveneens vermeld. Dergelijke gerichte behandelingen zorgen voor een betere therapietrouw maar vooral voor een veel betere levenskwaliteit ten opzichte van de conventionele chemotherapie. In het geval van falende gerichte behandelingen dient klassieke chemotherapie te worden aanbevolen. Rekening houdend met de relatieve efficiëntie en het toxiciteitsprofiel, is het beter te beginnen met de gerichte behandeling.

Probleem bij de overstap van een molecule naar een andere in België

Verschillende resistenties tegen gerichte behandeling werden gerapporteerd, waaronder secundaire mutaties. In bepaalde van dergelijke gevallen, kan de ALK+ tumor een sensibiliteit ontwikkelen voor een andere molecule van de 2e generatie. Het probleem dat zich stelt in België, is dat we niet de mogelijkheid hebben om een andere molecule van de 2e generatie voor te schrijven alvorens over te gaan naar een gerichte behandeling van de 3e generatie (lorlatinib) omwille van terugbetalingskwesties.

Behandelingen voor ALK+ longkanker: wat verbeteren in de toekomst?

Verschillende vragen rijzen, waaronder de geringste sensibiliteit van dergelijke tumoren voor immunotherapie. De keuze voor een dergelijke behandeling dient geval per geval te worden bekeken tijdens een multidisciplinaire consultatie. Eén van de grootste uitdaging is uiteraard de resistentiemechanismen beter te leren kennen. Ze werden niet allemaal geïdentificeerd. Bovendien dienen we ook te weten te komen waarom een klein percentage patiënten een primair falen kent. We hebben eveneens nieuwe moleculen nodig. Sommige worden momenteel onderzocht. Men moet ook bepalen of sommige patiënten gebaat zijn met een gelijktijdige toediening van een TKI (tyrosinekinase-inhibitor) en chemotherapie. Momenteel zijn onderzoeken lopend om andere evaluatiemethodes te testen zoals circulerend tumor-DNA, naast conventionele weergavetechnieken. De toekomst wordt op verschillende vlakken interessant, met name wat betreft een betere levenskwaliteit van de patiënten en hun overlevingskansen!

Na een missie van meerdere jaren in het buitenland, keert Florence Duvieusart in 2019 terug en voelt ze zich erg moe. Daarop volgen hartritmestoornissen (afwijkend hartritme), spierpijn en een gedeeltelijke gezichtsverlamming. Diagnose: ALK+ longkanker. Sindsdien heeft de ziekte haar gedwongen haar diplomatieke activiteiten on hold te zetten. Momenteel is ze de drijvende kracht achter de patiëntenvereniging ALK Positive Belgium en pleit ze voor meer sensibilisering en een betere begeleiding van patiënten met deze zeldzame vorm van kanker.

Vechten tegen ALK+ longkanker

Florence Duvieusart is 52 jaar en werkte tot 2019 als diplomaat voor de FOD Buitenlandse Zaken. Bij haar terugkeer van een buitenlandse missie van meerdere jaren in moeilijke omstandigheden, is ze heel vermoeid. Artsen, ziekenhuizen maar ook haar omgeving dachten dat dit het gevolg was van een overbelasting. Daarop volgden hartritmestoornissen en een gedeeltelijke gezichtsverlamming. Specialisten, gerenommeerde universitaire ziekenhuizen … niemand vond de oorzaak van het probleem. De screening is complex en wordt niet systematisch gedaan, voor rokers maar nog minder voor niet-rokers. “Niets wees in de richting van longkanker aangezien ik nooit had gerookt, in goede gezondheid was en een gezond leven leidde.”

ALK+ longkanker heeft een grote impact op de levenskwaliteit

Sinds 2019 wordt Florence Duvieusart verzorgd op de afdeling Medische oncologie van het Jules Bordet ziekenhuis. Haar behandeling zorgt voor zware bijwerkingen: vermoeidheid, spijsverteringsproblemen, concentratie- en geheugenproblemen, spierpijn, oedeem … Maar er is vooruitgang in het onderzoek. Er was 15 jaar geleden nog geen doelgerichte behandeling voor ALK+ longkanker beschikbaar. Momenteel zijn er drie behandelgeneraties en onderzoek is nog steeds gaande. Dankzij deze vooruitgang kunnen kostbare jaren worden gewonnen. “Ik word gesteund door mijn dochter, mijn echtgenoot en mijn naasten: een onschatbare steun”, benadrukt ze.

De vereniging ALK Positive Belgium

Florence Duvieusart is medeoprichtster van de vereniging ALK Positive Belgium. De patiënten die deel uitmaken van de vereniging waren op zoek naar informatie over behandelingen en aanvullende therapieën. België heeft weinig deskundigen op het gebied van deze zeldzame vorm van longkanker, zodat het soms moeilijk is de juiste informatie te vinden. Dankzij de geconsolideerde groep kunnen patiënten hun ervaringen delen, onderlinge steun geven en informatie uitwisselen over de moeilijkheden en de behandelingen. Een gesloten Facebookgroep (ter bescherming van de anonimiteit van de patiënten) zorgt ervoor dat het contact maken gemakkelijker verloopt. “Onze vereniging stelt ons in staat betekenis te geven aan ons traject en zorgt ervoor dat we niet geïsoleerd raken. Onlangs hebben we trouwens witte lintjes(1) uitgedeeld bij onze artsen en oncologen om hen te bedanken voor hun inzet, om te strijden tegen de stigmatisering rond longkanker en om de medische wereld te sensibiliseren voor de ALK+ vorm.”

Sensibilisering voor ALK+ longkanker

“Longkanker doodt meer mensen dan prostaat-, borst- en darmkanker samen. Het is nochtans een kanker met een enorm stigma. Toch is het hebben van twee longen genoeg om risico te lopen op deze kanker!” In België pleiten de leden van de vereniging ervoor dat ALK+ longkanker wordt erkend als zeldzame ziekte. Florence Duvieusart wil de behandeling van dit zeldzame type kanker laten concentreren in gespecialiseerde centra die op die manier meer patiënten zouden behandelen en zo meer expertise zouden krijgen, zoals dat het geval is in Nederland en zoals algemeen wordt aanbevolen voor zeldzame ziekten. De vereniging ALK Positive Belgium verspreidt flyers om de ziekte beter te leren kennen. “November is de sensibiliseringsmaand voor longkanker. Wij hopen dat dit artikel ervoor zal zorgen dat de ziekte en onze vereniging meer gekend zullen worden.”

(1)Het White Ribbon Project is een initiatief uit de Verenigde Staten waarbij men de perceptie van de bevolking aangaande longkanker wil veranderen omdat er nog te vaak gestigmatiseerd wordt.

Leven met ALK+ longkanker?

Mensen jonger dan 50 jaar

ALK+ kanker wordt geassocieerd met niet-erfelijke veranderingen in het ALK gen en treft vaak mensen jonger dan 50 jaar die zelden of nooit gerookt hebben op het moment van diagnose.

ALK+ longkanker: onbekend oorzaken

De oorzaken van deze vorm van kanker zijn nog onbekend.

Er bestaan echter specifieke behandelingen voor dit soort kanker, vandaar het belang van de bewustmaking ervan, zodat de diagnose snel kan worden gesteld...