Behandeling van lysosomale stapelingsziekten

Behandeling van lysosomale stapelingsziekten.

Enzym substitutietherapie (ook wel enzyme replacement therapy of ERT, genoemd). Eén van de eerste behandelmethoden die werd ontwikkeld voor lysosomale stapelingsziekten, was het vervangen van het ontbrekende enzym. Hierbij wordt een kunstmatig aangemaakte versie van het enzym intraveneus (via de bloedvaten) toegediend. Bij een heel aantal lysosomale stapelingsziekten, kan deze enzymatische substitutietherapie veel symptomen voorkomen. De behandeling heeft bijvoorbeeld een goed effect op de pijn bij de ziekte van Fabry en de bloedarmoede bij de ziekte van Gaucher. Maar de reeds opgelopen orgaanschade is onomkeerbaar. Daarom is het belangrijk om een tijdige diagnose te stellen en een behandeling te kunnen starten.

Nadelen van de enzymtherapie zijn echter dat niet alle organen goed bereikt kunnen worden (bv. bot en hersenen) en dat zich op termijn antistoffen tegen de enzymen kunnen ontwikkelen waardoor ze minder of niet meer werken.

Substraat reductie en chaperone therapie

De laatste jaren zijn er enkele nieuwe therapieën ontwikkeld, die als voordeel hebben dat ze oraal kunnen worden ingenomen, en het lichaam er geen antistoffen tegen ontwikkelt.

De eerste vorm is zogenaamde substraat reductie therapie, of SRT. Hierbij wordt de aanmaak van de afbraakproducten die zich opstapelen, geblokkeerd, waardoor schade beperkt of voorkomen wordt. Er zijn al SRTs onder andere voor de ziekte van Gaucher, en andere zijn in ontwikkeling. Een groot voordeel van SRTs is dat ze ook door de bloedhersenbarrière gaan.

Een andere recentere therapie zijn de zogenaamde chaperone moleculen. Chaperones zorgen ervoor dat de “defecte” enzymen, die door hun afwijkende vorm niet goed functioneren, weer een normale functionele vorm aannemen. Chaperone therapie kan ook eventueel gecombineerd worden met ERT. Ook deze therapie is nog slechts voor enkele lysosomale stapelingsziekten beschikbaar.

Hematopoietische stam cel transplantatie (HSCT)

Bij deze behandeling worden stamcellen van een donor gebruikt, die kunnen “infiltreren” in de organen van een patiënt, en daar het benodigde enzym produceren. Er zijn echter wel beperkingen: het is een complexe en risicovolle procedure, en het effect is vaak beperkt. Echter, voor sommige stapelingsziekten of personen kan het de enige (resterende) optie zijn.

Gentherapie

De lysosomale stapelingsziekten zijn, in ieder geval theoretisch, perfecte kandidaten voor gentherapie, omdat het gaat over één enkel gekend gen. Gentherapie is momenteel nog in onderzoek, en de eerste resultaten zijn hoopgevend. Het kan op twee manieren worden ingezet – ofwel door het correcte gen rechtstreeks in de getroffen organen in te brengen, ofwel door stamcellen van de patiënt te nemen en na correctie van het gen terug in te brengen. Voordeel van deze laatste techniek is dat deze cellen zich ook door de bloedhersenbarrière kunnen bewegen.