Lysosomale ziekten

---

NIEUWS

Gepubliceerd op 02/12/2011 à 15:44

Het lysosoom van naderbij bekeken

Elke lysosomale stapelingsziekte wordt veroorzaakt door een stoornis in de lysosomen. Een robotfoto van deze kleine celstructuren.

Een Belgische ontdekking!

Het begint allemaal in 1949 in de Université Catholique de Louvain (UCL). Toen ontdekte Christian de Duve, de beroemde Belgische biochemicus, per toeval het bestaan van blaasjes in de cellen, de zogenaamde lysosomen. Een baanbrekende ontdekking, want het lysosoom is voor de cellen immers wat de maag is voor alle levende wezens: het verteert de stoffen die het resultaat zijn van de celactiviteit. “Lysosomen zijn in staat om lange moleculeketens op te splitsen in kleinere moleculen. Die worden vervolgens door de cellen hergebruikt”, aldus prof. Pierre Courtoy, onderzoeker aan het Institut de Duve van de UCL.

 

 

Lysosomale enzymen zijn de ’recycleerders’ van de cel

Lysosomale enzymen spelen een centrale rol in het recyclageproces. Elk enzym is namelijk geprogrammeerd om grote moleculen op een precieze plaats af te breken. “Als alle enzymen correct functioneren, kan het lysosoom kleine moleculen, die het resultaat zijn van het verteringsproces, opnieuw injecteren in de cel”, vervolgt Pierre Courtoy. “Maar als een enzym het laat afweten, kunnen bepaalde grote moleculen niet volledig afgebroken worden. Ze stapelen zich dan op in het lysosoom en verstoren de werking. Dat heeft dan weer negatieve gevolgen voor de celactiviteit en het lichaam in zijn geheel.”

 

 

Genetische oorzaak van lysosomale ziekten

De informatie die nodig is om lysosomen en hun enzymen aan te maken, zit vervat in de celkern. In de kern bevindt zich namelijk het DNA: het receptenboek waar in de vorm van genen de fabrieksgeheimen van alle bouwstenen van ons lichaam zijn opgeslagen. Wanneer een gen is aangetast, is ook het recept voor een bestanddeel beschadigd. Bij de meeste lysosomale ziekten zijn de genen die lysosomale enzymen ‘coderen’ gewijzigd. Die mutaties kunnen verschillende vormen aannemen. “Dat verklaart waarom de symptomen bij eenzelfde lysosomale ziekte zo sterk verschillen”, preciseert prof. Courtoy. “Sommige patiënten hebben ‘slechte’ enzymen die het celafval slechts gedeeltelijk kunnen afbreken. Andere produceren helemaal geen enzymen, waardoor het celafval niet kan worden verwijderd.”

 

 

Lysosomale transportstoornissen

De genetische stoornis die aan de oorsprong ligt van een lysosomale ziekte, treft niet altijd de lysosomale enzymen. Ook bestanddelen die de uitwisseling sturen tussen het lysosoom en de rest van de cel kunnen aangetast zijn. Pierre Courtoy: “In dat geval spreken we van lysosomale transportstoornissen. Cystinose bijvoorbeeld treft een eiwit dat kleine moleculen die gerecycleerd worden buiten het lysosoom, moet transporteren”. Toen doen de lysosomale transportstoornissen nog altijd tal van vragen rijzen. Daarom is het belangrijk om dit verder te onderzoeken. Zo kunnen we meer inzicht krijgen in deze aandoening en op die manier nieuwe behandelingsstrategieën ontwikkelen.

 

Het lysosoom en lysosomale ziekten in beeld.