Genetisch

Ons lichaam is samengesteld uit miljarden cellen. Elke cel heeft een kern met 23 chromosomenparen, waarvan één paar geslachtschromosomen: XX bij de vrouw en XY bij de man. Deze chromosomen zijn onder andere samengesteld uit genen: DNA-fragmenten met informatie over ons genetisch materiaal, zoals de kleur van onze ogen of haren. De mens heeft ongeveer 35.000 genen, verdeeld over 23 chromosomenparen.

Wat is een genmutatie?

Mutaties zijn wijzigingen in het erfelijke materiaal van de cellen (het DNA). Deze mutaties kunnen soms tot afwijkingen leiden in de functie van het lichaam.

Mutaties bij mucoviscidose

Bij mucoviscidose gaat het om mutaties van het CFTR-gen (van het Engelse ‘Cystic Fibrosis Transmembrane Regulator’), dat zich op chromosoom 7 bevindt. Sinds de ontdekking van dit gen in 1989 werden meer dan 1.500 verschillende mutaties van het CFTR-gen geregistreerd, onderverdeeld in vijf categorieën. De meest voorkomende mutatie in België is ‘F508del’ (klasse II). Ze wordt teruggevonden bij meer dan helft van de patiënten.

Het is onmogelijk om met zekerheid conclusies te trekken over de ernst of de evolutie van de aandoening op basis van de mutatie. Toch hangt de aanwezigheid van een mutatie van klasse IV of V meestal samen met een gunstige prognose en met het behoud van de pancreasfunctie.

Wat loopt er mis met het CFTR-gen?

Het CFTR-gen bevat informatie over de productie van een proteïne met dezelfde naam, het CFTR-proteïne. Dat regelt het zouttransport (chloorion of chloride) doorheen de celmembraan. Door een genmutatie is het CFTR-proteïne afwezig of abnormaal. Dit ‘defect’ heeft een hele reeks gevolgen, zoals uitdroging van het slijm van de luchtwegen, dat taaier wordt, en van het zweet, dat drie tot vijf keer zouter is dan gemiddeld.

Een autosomaal recessieve genetische aandoening

Mucoviscidose is een erfelijke aandoening die autosomaal is: de mutaties bevinden zich niet op de geslachtschromosomen. De ziekte is daarnaast recessief: de aandoening komt alleen tot uiting als zowel het CFTR-gen van de vader als dat van de moeder drager is van de mutatie.

Eén kans op vier op overdracht mucoviscidose

Als een koppel waarvan beide partners de genmutatie dragen, beslist om een kind te krijgen, is er bij elke zwangerschap:

• 1 kans op 4 dat het kind 1 het gemuteerde “muco-gen” erft van elk van zijn ouders; het heeft mucoviscidose.
• 2 kansen op 4 dat het kind één mucogen erft van een van de ouders: net zoals hun ouders zijn het gezonde dragers, dit wil zeggen dat ze de aandoening kunnen overbrengen, maar er niet door aangetast zijn. In België is ongeveer 1 op de 30 personen drager van een genmutatie op het CFTR-gen op een van de twee chromosomen 7.
• 1 kans op 4 dat het kind de twee gezonde genen van zijn ouders erft: het is noch ziek drager.