Begrijpen

Verhoogd risico voor hart- en vaatziekten

Om te besluiten dat iemand een te hoge cholesterol of hypercholesterolemie heeft, is meer dan één meting in het bloed nodig. Bovendien is de algemene term ’te hoge cholesterol’ misleidend, want daarin zit ook de goede cholesterol. En een verhoging van de goede cholesterol is net gunstig.

Het risico op hart- en vaatziekten is verhoogd als de totaal cholesterol hoog, de LDL-cholesterol (slechte cholesterol) hoog en de HDL-cholesterol (goede cholesterol) laag zijn.

Verband met andere risicofactoren

Hypercholesterolemie mag nooit los gezien worden van de andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten, zoals hoge bloeddruk, overgewicht, roken, diabetes … Hoe meer risicofactoren tegelijkertijd aanwezig zijn, hoe lager het streefdoel voor LDL-cholesterol zal zijn.

Frequentie van hypercholesterolemie

In België tellen we zeven miljoen personen ouder dan 15 jaar met een te hoge cholesterolconcentratie¹.

Wat zijn lipoproteïnen?

Cholesterol is een vet of lipide en op zich niet oplosbaar in bloed. Om oplosbaar te worden, moet het zich binden aan eiwitten of proteïnen. Zo ontstaan lipoproteïnen, die instaan voor het transport van cholesterol in de bloedbaan. Naargelang de soort proteïne waaraan de cholesterol zich bindt, onderscheiden we 'goede' en 'slechte' cholesterol.

Slechte cholesterol

LDL-cholesterol is de 'slechte' cholesterol. LDL staat voor lipoproteïne van lage densiteit. Omdat de densiteit van LDL hoger is dan van bloed, slaat LDL-cholesterol neer in de wand van de slagaders. Gevolg: vet stapelt zich op. Dat is de eerste stap naar atherosclerose (aderverkalking). De slagaderwand wordt minder soepel, en er kunnen scheurtjes ontstaan. Tegelijkertijd wordt de wand ook dikker, de holte van de slagader vernauwt en kan gedeeltelijk of helemaal verstopt geraken (trombus). Dit fenomeen van atherosclerose kan zich voordoen in alle slagaders: in het hart, de hersenen, de benen … en zelfs in de penis. 60 tot 70% van de totale cholesterol in het bloed circuleert onder de vorm van LDL-cholesterol.

Goede cholesterol

Wanneer de cholesterol zich echter bindt aan proteïnen van hoge densiteit, ontstaat HDL-cholesterol. Dit lipoproteïne slaat niet neer in de wand van de slagaders maar voert de cholesterol mee naar de lever voor recyclage. De overtollige cholesterol wordt, via de gal onder de vorm van galzuren, in de stoelgang uitgescheiden. HDL-cholesterol werkt dus atherosclerosevorming tegen en beschermt de slagaders. Vandaar zijn omschrijving als 'goede' cholesterol.

Wat is cholesterol?

Cholesterol maakt deel uit van de familie van de sterolen en een vetachtige stof zonder dewelke het leven onmogelijk is.

De celmembraan van alle lichaamscellen bestaat uit cholesterol. Ook hormonen, zoals vrouwelijke en mannelijke hormonen, en cortisol, evenals bepaalde vitamines (onder andere vitamine D) gebruiken cholesterol als bouwstenen. Galzuren bevatten cholesterol en zijn nodig voor de spijsvertering.

Waar komt de cholesterol vandaan?

De lever maakt drie vierden van de cholesterol aan; het overblijvende vierde halen we uit onze voeding. Met name dierlijke producten, zoals vlees, gevogelte, schaaldieren, kaas, room, boter en eierdooiers bevatten cholesterol. Fruit, groenten, granen en plantaardige oliën bevatten geen cholesterol.

Aangezien 75% van onze cholesterol aangemaakt wordt door de lever, is het duidelijk dat een dieet alleen nooit de cholesterolspiegels met de helft zal kunnen doen dalen.

Wat zijn triglyceriden?

Een andere soort lipiden of vetten in het bloed zijn de triglyceriden. Zij bevinden zich eerder in het vetweefsel (bijvoorbeeld in buikvet) waar ze dienst doen als vetreserve.

Triglyceriden komen deels uit de voeding en worden deels aangemaakt in het lichaam op basis van suikers en alcohol. Wie te veel suiker eet of te veel alcohol drinkt, vergroot dus zijn vetreserve onder de vorm van triglyceriden.

Zijn triglyceriden schadelijk?

Net als cholesterol zijn triglyceriden levensnoodzakelijk. Maar te veel triglyceriden bevordert atherosclerose, en zeker als de 'goede' cholesterol laag is.

Normaal hoort het triglyceridengehalte lager dan 150 mg/dl te zijn.

Cholesterolspiegels bij gezonde personen

Ideale cholesterolspiegels zijn maxima waaronder het risico op een hart- en vaatziekte (bijvoorbeeld een hartinfarct of een herseninfarct) niet extra verhoogd is. De streefwaarden van cholesterol bij gezonde personen zijn:

• een totaal cholesterol van minder dan 190 mg/dl;
• een LDL-cholesterol (slechte cholesterol) van minder dan 115 mg/dl.

Cholesterolspiegel bij personen met een hoger risico

Voor personen die al een coronaire hartziekte, een vaatziekte of diabetes hebben, liggen de maximale cholesterolspiegels lager:

• een totaal cholesterol van minder dan 175 mg/dl, beter nog, van minder dan 155 mg/dl indien mogelijk;
• een LDL-cholesterol (slechte cholesterol) van minder dan 100 mg/dl of beter nog, van minder dan 70 mg/dl indien mogelijk.

Niveaus van goede cholesterol lager bij mannen

De streefwaarde voor HDL-cholesterol (goede cholesterol) verschilt naargelang het geslacht:

• bij mannen: hoger dan 40 mg/dl,
• bij vrouwen: hoger dan 46 mg/dl.