Symptomen

Daarnaast wordt ADHD tijdens de volwassenheid ook en vooral gekenmerkt door een hele reeks geassocieerde problemen. Bijna twee op de drie hyperactieve volwassenen krijgt te maken met depressie, angst, druggebruik of slaapstoornissen. In sommige gevallen kan er zich een antisociale persoonlijkheid ontwikkelen, met minachting voor anderen, grensoverschrijdend en agressief gedrag.

Hyperactieve patiënten ontwikkelen vaak onbewust allerlei compensatiemechanismen, die positief kunnen zijn.

Sommigen worden heel strikt en punctueel, om hun aandachtsstoornissen te compenseren. Ze nemen altijd en overal hun agenda mee, zijn steeds stipt, perfectionistisch en soms weinig soepel in het gezin en in hun contacten met anderen.

Deze mechanismen kunnen echter ook negatief zijn als ze ontaarden in druggebruik (vooral cannabis en alcohol) om angst te onderdrukken, zichzelf moed in te spreken of makkelijker in te slapen.

Soms blijven de problemen duren na de adolescentie

Vroeger werd vaak beweerd dat ADHD met de jaren geleidelijk verdwijnt. Vandaag staat echter vast dat bijna 2/3 van alle kinderen met ADHD in de adolescentie symptomen blijven vertonen, vooral als ze ook bijkomende psychologische problemen hebben.

Als de diagnose uitblijft en de stoornis niet of ondoeltreffend behandeld wordt, haakt de hyperactieve tiener vaak af op school en krijgt zijn zelfvertrouwen door zijn opeenvolgende mislukkingen een flinke deuk.

De gevaarlijkste leeftijd

Het hyperactieve kind is so wie so vaak geïsoleerd en blijft dat ook tijdens de adolescentie of zoekt zijn toevlucht in wisselende contacten. De relaties binnen het gezin verslechteren. Sommige tieners weigeren geneesmiddelen te nemen, in een poging om zich los te wringen van hun ouders. Hun dagelijkse leven is verstoord en ze slapen te weinig.

Risicogedrag

De adolescent gooit alle remmen los en gedraagt zich impulsief. Vaak ontwikkelt hij dan ook risicogedrag: gevaarlijke sporten, onveilig vrijen... Hyperactieve tienermeisjes raken vaker ongewild zwanger.

Druggebruik

Hyperactieve adolescenten zijn voortdurend innerlijk gespannen en leven de hele tijd in overdrive. Vandaar hun neiging om te vluchten in drugs. Ook alcohol is erg in trek bij ADHD-tieners, want drinken stimuleert sociaal contact en werkt angstremmend.

Wisselende evolutie

Ongeveer een derde van de ADHD-kinderen zullen niet meer hyperactief zijn op volwassen leeftijd, misschien omdat de symptomen verdwenen zijn maar meer waarschijnlijk omdat ze hebben geleerd compensatiemiddelen te gebruiken. Bijna twee derde van de kinderen zullen in diverse mate hyperactief blijven. De kernsymptomen (aandachtsstoornissen-hyperactiviteit-impulsiviteit) houden in de meeste gevallen aan, maar hangen sterk af van ieders leefomgeving (zowel privé als professioneel), voorgeschiedenis, successen en mislukkingen. Vandaar dat het moeilijk is om een standaardportret te schetsen van de volwassen ADHD-er.

Aandachtsstoornissen

Aandachtsstoornissen kenmerken zich bij volwassenen door snelle verveling, een gebrekkig tijdsbeheer en organisatie- en planningproblemen. Hyperactieve volwassenen hebben de neiging om zichzelf te verliezen in allerlei nevenactiviteiten, zonder prioriteiten te stellen.

Een brein als een vulkaan

Verder beschrijven ze vaak hun hoofd als een vulkaan die altijd in werking is. ADHD-patiënten hebben dan ook de grootste moeite om naar bed te gaan en in te slapen.

Impulsiviteit

De impulsiviteit kan met de tijd verminderen. In sommige gevallen kunnen de problemen tijdens de volwassenheid verergeren, vooral als de patiënt criminele feiten pleegt of drugs neemt.

Niet alle patiënten vertonen dergelijk extreem gedrag, maar vaak is wel sprake van een lage frustratiedrempel, ongeduld en verlies van zelfbeheersing.

Hyperactiviteit

Hyperactiviteit is het meest 'zichtbare' symptoom van ADHD. Kinderen met ADHD kunnen onmogelijk stilzitten (aan tafel, in de klas...) en 'switchen' ook voortdurend van de ene activiteit naar de andere. Ze klimmen en springen dat het een lust is. Als ze verplicht worden om stil te zitten, kan hen dat woedend maken.

Ze sporten graag, op voorwaarde dat het niet te lang duurt. Hyperactieve kinderen hebben ook veel moeite om zich ergens op te blijven concentreren; hun aandacht dwaalt snel af.

Verstrooidheid en vergetelheid

Verstrooidheid en vergetelheid zijn schering en inslag. ADHD-ers fixeren vaak een voorwerp of iemand anders als ze aangesproken worden. Ze kunnen dan onmogelijk herhalen wat er gezegd is ('het ene oor in, het andere uit'). Hyperactieve leerlingen vergeten vaak hun spullen, gewoon omdat ze aan iets anders dachten toen ze die opborgen.

Moeite om te plannen

Kinderen met ADHD hebben ook moeite om hun tijd te plannen. Het ochtendlijke aankleedritueel kan voor gehaaste ouders dan ook uitgroeien tot een echt hindernissenparcours. Zich aankleden, betekent voor het kind: een complexe reeks activiteiten uitvoeren, zonder zich te laten afleiden door de stroom van ideeën die door zijn hoofd gaan.

Hyperactieve kinderen doen vaak druk en hebben de grootste moeite om te gehoorzamen en zichzelf grenzen te stellen. Ze reageren soms extreem en beseffen niet altijd de gevolgen van hun daden.

Leerstoornissen

ADHD gaat vaak gepaard met leesstoornissen (dyslexie) en schrijfstoornissen (dysgrafie en dysorthografie), ook al is het er niet altijd de oorzaak van. Meer dan één op de drie hyperactievekinderen hebben er last van. ADHD-kinderen worden vaak onhandig genoemd en hebben soms moeite om precieze bewegingen uit te voeren (dyspraxie), bijvoorbeeld om dingen in elkaar te steken.

Ook al staan ADHD en leerstoornissen los van elkaar, vaak treden ze gelijktijdig op. Vandaar dat bij het opsporen van de oorzaken van schoolachterstand beide domeinen moeten geëvalueerd worden.

Psychologische stoornissen

Meer dan een kwart van de hyperactieve kinderen heeft angst- en depressiesymptomen en slaapstoornissen: ze slapen moeilijk in, liggen te woelen in bed en hebben vaak nachtmerries. Soms verzetten ze zich systematisch tegen hun ouders en provoceren ze de hele tijd. Sommige ADHD-patiëntjes vertonen negatief en soms zelfs agressief en gewelddadig gedrag.