Diagnose

Klinische en paraklinische onderzoeken

Een klinisch onderzoek is nodig om na te gaan of sommige symptomen niet te wijten zijn aan bepaalde ziekten (onder andere neurofibromatose, hyperthyroïdie). Epilepsie, meer bepaald absences bij het kind, kan evengoed op een aandachtsstoornis lijken. De differentiële diagnose kan gemakkelijk gesteld worden door middel van een elektro-encefalogram.

Neuropsychologische tests

Deze tests worden heel vaak uitgevoerd bij kinderen en gebeuren door een gespecialiseerde psycholoog(-oge). Ze kunnen ADHD niet opsporen, maar wel het aandachts- en leervermogen en het geheugen evalueren.

Ze maken ook duidelijk welke problemen moeten worden aangepakt bij een eventuele revalidatie. Aangezien ADHD vaak gepaard gaat met lees-, schrijf- en rekenproblemen, moet het minste probleem grondig geëvalueerd worden.

Intelligentietest

Tot slot is ook een intelligentietest (IQ-test) meestal aangewezen. In zeldzame gevallen laat deze toe om de diagnose van ADHD te vervangen door deze van mentale achterstand. Bij volwassenen wordt zo'n test zelden toegepast, want hun scores zijn bijna altijd normaal. Bij kinderen moet er dan weer rekening mee gehouden worden dat slechte scores bij ADHD precies samenhangen met aandachtsgebrek en niet met een te laag IQ.

Vroegtijdige diagnose

Een vroegtijdige diagnose -vanaf de eerste signalen van de stoornis maakt- het mogelijk om klachten te behandelen.

Hoe sneller de behandeling start, hoe beter ongetwijfeld de prognose. Bij volwassenen komt de diagnose al te vaak te laat. De aandachtsstoornissen, hyperactiviteit en impulsiviteit worden gemaskeerd door angst- en depressieklachten, alcohol- en geneesmiddelenverslaving en door een gevoel van waardeloosheid. Die klachten vormen meestal de eerste aanleiding om een arts te raadplegen.

De voorgeschiedenis van de patiënt nagaan

De diagnose is gebaseerd op een onderhoud met een (kinder)psychiater of (kinder)neuroloog. Die zal de voorgeschiedenis van de patiënt nagaan en vragen of hij sinds zijn geboorte al last heeft (gehad) van hyperactiviteit, aandachtsstoornissen en impulsiviteit. Hij zal ook speuren naar mogelijk traumatiserende gebeurtenissen en alle levenssferen van de patiënt nagaan: het gezin, de school als het om een kind gaat, het werk als het om een volwassene gaat.

Informatiebronnen

De intensiteit van ADHD hangt sterk af van de omgeving. Zo is het perfect mogelijk dat de patiënt tijdens het eerste gesprek rustig en aandachtig is!

Vandaar dat naast de patiënt zelf ook andere informatiebronnen noodzakelijk zijn om sommige symptomen te bevestigen die de patiënt als normaal beschouwt omdat ze er altijd al geweest zijn.

Ouders en leerkrachten spelen dan ook een belangrijke rol. Bij volwassenen kan de partner van de patiënt nuttige informatie aandragen.

Weinig specifieke tekens

ADHD is een heterogene aandoening met weinig specifieke symptomen. Vandaar dat het belangrijk is om zich te baseren op een aantal criteria die door alle ADHD-specialisten aanvaard worden. De DSM-IV bevat een classificatie van psychiatrische en mentale aandoeningen waarover een ruime internationale consensus bestaat. De diagnose van ADHD wordt gesteld vanaf het ogenblik waarop zes (of meer) van symptomen van aandachtstekort of hyperactiviteit-impulsiviteit blijven aanhouden gedurende minstens 6 maanden in een onaangepaste mate.

De symptomen van aandachtstekort

• schenkt vaak geen aandacht aan details of maakt verstrooidheidsfouten bij huiswerk of andere activiteiten
• heeft vaak moeite om er de aandacht bij te houden tijdens het werk of het spel
• lijkt vaak niet te luisteren als hij persoonlijk aangesproken wordt
• gehoorzaamt vaak niet en slaagt er niet zijn om zijn schooltaken, huiselijke taken of professionele verplichtingen af te werken (niet uit tegendraadsheid en evenmin omdat de richtlijnen niet of verkeerd begrepen worden)
• heeft vaak moeite om zijn taken of activiteiten te plannen
• vermijdt vaak taken die een aanzienlijke mentale inspanning vereisen (zoals school- of thuiswerk), heeft er een afkeer van of doet ze met tegenzin
• verliest vaak voorwerpen die hij nodig heeft voor zijn werk of activiteiten (bv. speelgoed, huiswerkschriften, potloden, boeken, gereedschap...)
• laat zich gemakkelijk afleiden door externe prikkels
• vergeet vaak dingen in het dagelijkse leven.

De symptomen van hyperactiviteit-impulsiviteit

• Hyperactiviteit
  • beweegt vaak handen of voeten, of draait voortdurend heen en weer op zijn stoel
  • staat vaak op in de klas of in andere situaties waarin hij eigenlijk stil moet zitten
  • rent of klimt vaak overal op, in situaties waarin dat ongepast is (bij tieners of volwassenen kan dit symptoom zich beperken tot een gevoel van motorische onrust)
  • heeft vaak moeite om rustig te blijven tijdens spelletjes of ontspanningsactiviteiten
  • is vaak in de weer of gedraagt zich vaak als een echte spring-in-'t veld
  • praat vaak te veel.
• Impulsiviteit
  • antwoordt vaak al als de vraag nog niet volledig gesteld is
  • heeft vaak moeite om zijn beurt af te wachten
  • onderbreekt vaak anderen of dringt zich op (bv. mengt zich in gesprekken of spelletjes).

Andere elementen waarmee rekening dient gehouden

• Een aantal symptomen van hyperactiviteit-impulsiviteit of aandachtstekort die functionele hinder veroorzaken, waren al aanwezig vóór de leeftijd van 7 jaar.
• Aanwezigheid van een zekere hinder bij de dagdagelijkse activiteiten, doordat de symptomen zich voordoen in twee of meer levenssferen (bv. op school, op het werk of thuis).
• Duidelijk aangetoond klinisch significant verminderd sociaal, schools of professioneel functioneren.