Begrijpen

Ongeveer een vierde van alle leukemieën zijn gevallen van chronische lymfoïde leukemie (CLL). Bij de diagnose is 90% van de patiënten ouder dan 50 jaar. Hoe ouder, hoe groter de kans op deze vorm van leukemie. Bij 70-plussers kan het aantal nieuwe gevallen per jaar oplopen tot 50 per 100 000 personen. Bij uitzondering kunnen ook jongvolwassenen getroffen worden door deze ziekte.
Chronische lymfoïde leukemie treedt vaker op bij mannen. De verhouding is drie mannen voor twee vrouwen. In sommige studies loopt dit zelfs op tot twee mannen voor één vrouw.

Rol van bloedvormende stamcellen

In het beenmerg worden alle bloedcellen aangemaakt:

• de rode bloedcellen
• de witte bloedcellen
• de bloedplaatjes.

De bloedvormende stamcellen zijn in feite ‘moedercellen’ waaruit de bloedcellen ontstaan. Uit deze stamcellen groeien de verschillende voorlopercellen die uiteindelijk tot de rijpe cellen zullen evolueren: bloedplaatjes, rode en witte bloedcellen. Pas als het rijpingsproces voltooid is, verhuizen de cellen uit het beenmerg naar de bloedbaan.
Het beenmerg gelijkt op bloed, alleen heeft het een vastere vorm. Het bevindt zich in de platte beenderen, zoals het bekken, de ruggenwervels en het borstbeen.

Rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes

• De rode bloedcellen (erythrocyten) transporteren zuurstof naar alle weefsels en organen.
• De witte bloedcellen (leukocyten) verdedigen hoofdzakelijk het lichaam tegen infecties, maar ook tegen vreemde stoffen en tegen kankercellen.
• De bloedplaatjes, of trombocyten, laten het bloed stollen en stoppen de bloedingen.

Verdediging van het lichaam

Gezonde mensen hebben 4.000 tot 10.000 witte bloedcellen per microliter bloed. Bij de verdediging van het lichaam tegen lichaamsvreemde stoffen sneuvelen veel witte bloedcellen. Maar ze worden snel vervangen door nieuwe cellen uit het beenmerg. Er zijn verschillende soorten witte bloedcellen, elk met een specifieke taak: granulocyten, lymfocyten en monocyten.

Granulocyten

Granulocyten zijn onder de microscoop herkenbaar aan de granulen in de cel, een soort korrels. Er bestaan drie soorten:

• de neutrofiele granulocyten zijn het beste vertegenwoordigd (50-70%) en staan in voor de eerste afweer tegen bacteriële infecties.
• de eosinofiele granulocyten (2-5%) bestrijden eerder parasieten.
• de basofiele granulocyten (minder dan 1%) spelen een rol bij allergieën.

Lymfocyten

20 tot 40% van de witte bloedcellen zijn lymfocyten. Zij spelen een hoofdrol in de immuunreacties die de basis vormen van de lichaamsafweer. Dit proces gebeurt onder andere door de vorming van antistoffen (door de B-lymfocyten), afweercellen (door de T-lymfocyten) en opruimcellen (door de Natural Killer- of NK-lymfocyten).

Monocyten

Tot slot is er een derde groep witte bloedcellen, monocyten genoemd. Die maken 3 tot 6% uit van de witte bloedcellen. Zij spelen eveneens een belangrijke rol in de afweermechanismen.

Te veel witte bloedcellen

Leukemie of bloedkanker wordt gekenmerkt door een verhoogde aanmaak en/of een langere levensduur van witte bloedcellen. Hun aantal in het bloed is dan ook hoger dan normaal, zonder dat deze verhoging verantwoord wordt door een infectie of een ontsteking. De witte bloedcellen in overmaat stapelen zich eerst op in het beenmerg en komen na verloop van tijd ook in de bloedbaan terecht. Als hun aantal hoog wordt, hinderen zij in het beenmerg de vorming van de rode bloedcellijn en van de bloedplaatjes.

Lymfoïde of myeloïde leukemie

Lymfoïde leukemie (ook wel lymfatische leukemie genoemd) begint bij de lymfoïde stamcel (waaruit de lymfocyten ontstaan). Myeloïde leukemie vertrekt vanuit de myeloïde stamcel (waaruit de rode bloedcellen, de granylocyten en de monocyten ontstaan).

Acute of chronische lymfoïde

Men spreekt van een acute lymfoïde leukemie als de ziekte snel evolueert. In deze vorm van leukemie is de rijping van de lymfocyten gestoord. Er komen veel jonge lymfocyten (blasten) in de bloedbaan en er zijn te weinig volwassen lymfocyten. Dat komt vaker voor op jonge leeftijd. Een fatale afloop is niet uitgesloten.
Chronische lymfoïde leukemie evolueert daarentegen veel trager omdat de rijping van de lymfocyten nog min of meer normaal gebeurt. Chronische lymfoïde leukemie komt meer op middelbare of oudere leeftijd voor. De symptomen treden geleidelijk op, mogelijk over jaren.

In de meeste gevallen ontstaat chronische lymfoïde leukemie door overwoekering van de B-lymfocyten in het beenmerg.
Chronische lymfoïde leukemie ontstaat als het DNA van één lymfocyt in het beenmerg beschadigd is waardoor er een ongecontroleerde groei van de nakomelingen van deze cel optreedt. Men spreekt van monoklonale vermenigvuldiging van B-lymfocyten, die geheugenlymfocyten genoemd worden. Monoklonaal, omdat het klonen zijn van één voorlopercel. Eerst stapelen deze lymfocyten zich op in het beenmerg, later ook in het bloed. Door de opstapeling in de lymfeklieren, de milt en de lever zullen deze organen in volume toenemen.