Het genitale stelsel en de voortplanting

Het genitale stelsel van de man bestaat uit inwendige organen:

• de zaadblaasjes
• de prostaat

en uitwendige organen:

• de balzak, die de teelballen bevat
• de bijballen en een deel van de zaadleiders
• de penis

De productie van zaadcellen of spermatozoïden (spermatogenese) vindt plaats in de zaadbuisjes van de teelbal. Ook die productie hangt af van hormonale stimulering (eveneens een hormonaal systeem op drie niveaus zoals bij de vrouw, bestaande uit de hypothalamus, de hypofyse en de teelballen).

Nadat de spermatozoïden de zaadbuisjes verlaten hebben, komen ze tijdens hun traject in de bijbal (epididymis) tot volledige rijping (wat nodig is om de eicel te kunnen bevruchten). De bijbal loopt uit in de zaadleider. Daar worden de spermatozoïden vermengd met secreties van de zaadblaasjes (kliertjes die achter de prostaat liggen). Het sperma dat vrijkomt tijdens de ejaculatie, bestaat uit het zaadvocht afkomstig van de zaadblaasjes, prostaatsecreties en spermatozoïden. Die laatste maken eigenlijk maar 1% uit van het totale zaadvolume.

Het genitale stelsel van de vrouw bestaat uit inwendige organen:

• de baarmoeder
• de eileiders
• de eierstokken

en uitwendige organen:

• de vulva
• de clitoris

Van bij de geboorte bevatten de eierstokken (ovaria) de eicellen (of ovocyten). Bij de puberteit beginnen de hormoon- of menstruatiecycli, waarbij telkens één onrijpe eicel tot rijping komt. Als de eicel gerijpt is, scheurt de follikel die die cel bevat, wordt de rijpe eicel uit de eierstok gestoten en kan ze door een zaadcel (spermatozoïde) worden bevrucht. De cycli vallen stil bij de menopauze.

De menstruatiecycli hangen af van een hormonaal systeem op drie niveaus: de hypothalamus, de hypofyse en de eierstokken. De hypothalamus produceert GnRH (Gonadotropin releasing hormone of gonadoliberine), de hypofyse FSH (follikelstimulerend hormoon) en LH (luteïniserend hormoon), en de eierstokken oestradiol en progesteron.

Tijdens het vrijen ejaculeert de man sperma, dat de spermatozoïden bevat, in de vagina. De spermatozoïden blijven gemiddeld drie dagen in leven. Ze bewegen zich voort door golfbewegingen te maken met hun zweepdraad (een soort staart). Enkele honderden zullen erin slagen om in de baarmoeder te geraken.

Het eerste obstakel voor de zaadcellen is het cervixslijm, een dikke, stroperige substantie in de baarmoederhals. De spermatozoïden komen dan in de baarmoeder en trekken verder naar de eileiders. Eén zaadcel zal daar een eicel kunnen bevruchten.

De eisprong of ovulatie (afgifte van een rijpe eicel die in een follikel ligt) vindt eenmaal per maand plaats, gewoonlijk rond de veertiende dag van een regelmatige cyclus van 28 dagen. De eisprong gebeurt onder invloed van het LH, een hormoon dat door de hypofyse wordt geproduceerd. De eicel die vrijkomt uit de eierstok, wordt opgevangen in de eileider. Er kan maar één zaadcel door het buitenste omhulsel van de eicel dringen en zodra dat is gebeurd, laat dat omhulsel geen andere zaadcellen meer binnen.

In de eicel verliest de zaadcel zijn zweepdraad. Na enkele dagen versmelt de kern van de zaadcel met de kern van de eicel. Zo wordt de zygote gevormd, de eerste cel die ontstaat uit de versmelting van de twee kernen. Die cel gaat zich dan delen in twee cellen en daarna in vier, acht enz. Die opeenvolgende celdelingen leiden tot de ontwikkeling van een embryo.

De binnenwand van de eileiders is bekleed met trilharen die een slaande beweging maken en zo het embryo in de eileider naar de baarmoeder duwen. Daar komt de eicel zes dagen na de bevruchting aan. Ze kan zich dan hechten aan het slijmvlies van de baarmoeder, endometrium genoemd. Dat is de zogenaamde innesteling. De zwangerschap begint op het ogenblik dat het embryo zich inplant in de baarmoederwand.