Diagnose

Bij prostaatkanker kunnen de PSA-waarden (‘Prostaatspecifiek Antigen’ of ‘Prostate Specific Antigen’) in het bloed sterk toenemen. De PSA-waarden op zich volstaan niet om de diagnose te stellen. Een hoge PSA-waarde kan namelijk ook op een infectie of een goedaardige prostaatvergroting (BPH) wijzen. Enkel een prostaatbiopsie kan de diagnose prostaatkanker met zekerheid stellen.

Alleen een biopsie laat toe te bevestigen of iemand prostaatkanker heeft, en te analyseren hoe agressief de prostaatkanker is. Bij een biopsie neemt de uroloog tien tot twaalf kleine stukjes weefsel uit de prostaat. Hij doet dat met behulp van een punctienaald, aangebracht via een endorectale echografiesonde in het rectum, en meestal onder lokale verdoving.

Niet al te pijnlijk onderzoek

Een biopsie is een eenvoudig onderzoek en veroorzaakt weinig pijn. Na het onderzoek kan de patiënt enkele dagen last hebben van bloedverlies via de anus, urine of sperma en soms van koorts. Door het aanprikken van de prostaat via de endeldarm is er een risico op een infectie. Vandaar dat de uroloog antibiotica zal voorschrijven, in te nemen voorafgaand aan de biopsie.

Gleasonscore

Op basis van de biopsieresultaten kan de Gleasonscore bepaald worden. De Gleasonscore geeft een idee van de agressiviteit van de prostaatkanker. De Gleasonscore varieert van 5 tot 10.

• Een score boven de 7: agressieve tumor.
• Een score van 7: matig agressieve tumor.
• Een score minder dan 7: weinig agressieve tumor.

Bij een echografie wordt de prostaat door middel van ultrasone geluidsgolven onderzocht. Daartoe wordt een klein staafje in de endeldarm gebracht. Via de echografie kan de grootte en het gewicht van de prostaat nauwkeurig worden opgemeten. Normaal is de prostaat egaal op het beeldscherm. Donkere plekken kunnen op prostaatkanker wijzen.

CT-scan

Een CT-scan gaat eventuele uitzaaiingen (metastasen) na in de omliggende lymfeklieren. Via röntgenstralen worden uit verschillende hoeken foto’s genomen. Op basis daarvan kan op de computer een beeld van de prostaat opgemaakt worden. Meestal dienen radiologen een contraststof toe via een injectie om de beeldkwaliteit te verhogen.

Magnetische resonantie (MRI)

Magnetische resonantie (MRI) lijkt op een scanner, maar maakt gebruik van een magneetveld in plaats van röntgenstralen. Een MRI levert nauwkeuriger beelden op van de prostaat. MRI is aangewezen bij patiënten bij wie een biopsie niet op prostaatkanker wees, maar bij wie het vermoeden op prostaatkanker niettemin sterk aanwezig blijft. Een MRI kan ook gebruikt worden om eventuele botmetastasen (uitzaaiingen) op te sporen.

Bij een botscan (skeletscintigrafie) wordt intraveneus een licht radioactief product geïnjecteerd. Door de intense activiteit van de kankercellen hoopt het product zich op in deze kankercellen en dus ook in eventuele botmetastasen (uitzaaiingen). De scanner kan die vervolgens in beeld brengen. Een botscan wordt niet routinematig uitgevoerd. Een botscan is wel aangewezen bij een PSA-waarde boven de 20 ng/ml, een Gleasonscore van 8-10 of bij pijnklachten verdacht voor mogelijke botmetastasen.

Bij prostaatkanker kan het weefsel van de prostaat verharden, en kunnen er knobbeltjes gevormd worden. Die kunnen ontdekt worden via een rectaal toucher. De uroloog gaat met een vinger na of hij de tumor via de endeldarm kan voelen. Een rectaal toucher is noodzakelijk om de diagnose prostaatkanker te stellen. Op enkele minuten tijd is het onderzoek voorbij.