Psoriasis is een chronische en slopende, maar niet dodelijke aandoening. Om die reden maken patiënten en artsen zich sinds het begin van de coronapandemie ernstige zorgen over de baten-risicoverhouding van psoriasisbehandelingen en het risico op besmetting met COVID-19.

Psoriasis en COVID-19: de resultaten stellen gerust

Er zijn nu genoeg gegevens beschikbaar om geruststellende antwoorden naar voren te schuiven. Patiënten die lokale behandelingen voor psoriasis (zalven) krijgen, lopen geen hoger risico op infectie met SARS-CoV-2. Dat geldt ook voor wie lichttherapie (PUVA-behandeling) volgt, al sluiten sommige dagbehandelingscentra voor PUVA-therapie wel de deuren bij een piek in de besmettingen. Bij dergelijke therapieën is er namelijk sprake van nauwe contacten.

Psoriasisbehandelingen die het immuunsysteem onderdrukken: onderbreken is niet nodig

Maandenlang hadden de artsen geen zicht op het bredere plaatje bij systemische behandelingen (immunomodulatoren en immunosuppressiva zoals methotrexaat en ciclosporine, en biologicals). Ze konden dan ook niet beslissen of dergelijke psoriasistherapieën moesten worden stopgezet. Uit steeds meer gegevens, meer bepaald afkomstig uit Italië en de Verenigde Staten, blijkt nu dat personen in behandeling met immunomodulatoren, immunosuppressiva en biologicals geen hoger risico lopen om geïnfecteerd te raken met het SARS-CoV-2-virus en dat ze geen meer gevaarlijke vormen van de ziekte ontwikkelen. Personen die dat soort medicatie sinds geruime tijd innemen, hoeven dan ook niet te stoppen met hun behandeling.

Psoriasis en corona: voorzichtigheid geboden

Wie een psoriasisbehandeling volgt, krijgt altijd het advies om dat op een continue basis te blijven doen, anders is er een risico op terugval. Dat geldt met name bij psoriasisartritis, waar een opstoot de gewrichten definitief kan beschadigen.

Maar op aanbeveling van de Belgische en Franse verenigingen voor dermatologie, en in overleg met de Amerikaanse academie voor dermatologie, adviseren de artsen dan weer wel om uit voorzichtigheid geen ingrijpende immunosuppressieve therapieën (ciclosporine, TNF-remmers) op te starten. Hun werking op het immuunsysteem is namelijk het sterkst gedurende de eerste weken van de behandeling (tot 2 à 3 maanden na de start).

COVID-19: in welke gevallen moeten systemische behandelingen van psoriasis worden stopgezet?

Men moet systemische behandelingen van psoriasis tijdelijk stopzetten bij patiënten die besmet zijn met het coronavirus, net zoals men ze moet onderbreken bij andere infectieziekten, zoals een ernstige longontsteking. Als er tijdens die onderbreking plaques verschijnen, kan men zich verzorgen met topische middelen (zalven), om een ernstige terugval te voorkomen.

Weet dat het verminderen van de dosis in het algemeen geen zin heeft. Doe dat dan ook niet op eigen initiatief. Als u naar aanleiding van deze uitzonderlijke gezondheidscrisis twijfels of vragen hebt rond uw psoriasisbehandeling, neem dan zo snel mogelijk contact op met uw huisarts of dermatoloog.

Onder biologicals of biologische behandelingen verstaat men stoffen die geproduceerd worden op basis van een cel of een levend organisme. De meeste biologicals zijn monoklonale antilichamen.

Een alternatief voor lichtbehandeling en PUVA/UVB-therapie...

De monoklonale antilichamen die worden toegepast bij psoriasis treden op tegen de immuuncellen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van de ziekte. Ze zijn aangewezen bij matige tot ernstige psoriasis waarbij sprake is van onvoldoende respons op, intolerantie voor of een contra-indicatie bij andere systemische behandelingen (PUVA/UVB-lichttherapie, methotrexaat, ciclosporine).

In aanvulling op TNF-alfaremmers en interleukine-antagonisten (IL12/IL23 en IL17-remmers) – de reeds gekende monoklonale antilichamen – bestaat er vandaag een nieuwe klasse, meer specifieke interleukine-remmers, de zogenaamde IL23-remmers.

Voordelen van de nieuwe biologicals bij psoriasis

IL23-remmers zijn monoklonale antilichamen die zich richten tegen interleukine 23 (IL23), die een belangrijke rol speelt bij de pathogenese van psoriasis. Ze handelen vroegtijdig in de ontstekingscascade van psoriasis door de activering van Th17-lymfocyten te onderdrukken. Maar wat zijn nu hun voordelen? In tegenstelling tot IL17-remmers, die een efficiënte, maar snelle werking hebben, is het gemeenschappelijke kenmerk van IL23-remmers dat ze op lange termijn effectief blijven.

Overigens bezit deze nieuwe klasse monoklonale antilichamen nog een andere troef, namelijk dat hun toediening via subcutane injectie minder vaak moet gebeuren dan bij de eerste biologicals. In België zijn drie IL23-remmers beschikbaar: guselkumab, risankizumab en tildrakizumab.

Gebruik van IL23-remmers in COVID-19-tijden

Talrijke publicaties hebben aangetoond dat de immuunrespons die verantwoordelijk is voor de ontstekingsreactie bij psoriasis niet betrokken is bij de pathogenese van COVID-19. Bijgevolg is er bij de behandeling van psoriasis met behulp van een IL23-remmers geen groter risico om besmet te worden met COVID-19 of op complicaties bij besmetting. De Belgische en internationale dermatologische verenigingen geven trouwens het advies om niet te stoppen met IL23-remmers en raden niet af om in deze pandemische periode een dergelijke behandeling op te starten, althans voor zover er geen vermoeden of bewijs bestaat van COVID-besmetting of een andere acute infectie.

Telegeneeskunde is de medische uitoefening waarbij gebruik wordt gemaakt van informatie- en communicatietechnologie (pc, tablet, smartphone, 3G-netwerk, internet ...) om medische handelingen te stellen. Hierbij zijn er twee belangrijke aspecten:

• bij de teleconsultatie is het mogelijk om vanop afstand je arts te consulteren;
• bij de tele-expertise komt er contact tot stand tussen een arts en een specialist in dermatologie.

Dermatologie is een specialisme dat zich hier bijzonder goed toe leent door het grote belang van visueel onderzoek.

Teleconsultatie krijgt vorm

In het domein van de dermatologie is tele-expertise niet nieuw. Het is heel gebruikelijk dat huisartsen beelden van hun patiënten naar dermatologen sturen voor advies. Tot nu toe verliep dit informeel, zonder een medisch-wettelijk kader. Vandaag stellen we een professionalisering vast van de teledermatologie. Er wordt een regelgeving uitgewerkt voor de beveiliging van gegevens, de technische aspecten, de terugbetaling, de kwaliteit van de beelden ...

De voordelen van teledermatologie

Een teleconsultatie kan geen fysieke dermatologische raadpleging vervangen, maar is nuttig voor de behandeling van een patiënt die de dermatoloog eerder al heeft behandeld en van wie hij de medische voorgeschiedenis kent. Deze consultatievorm is bijvoorbeeld geschikt voor het opvolgen van littekenvorming na een chirurgische ingreep of voor het opvolgen van chronische aandoeningen zoals psoriasis. Dit zorgt voor een tijdswinst voor arts en patiënt, omdat die zich niet hoeft te verplaatsen.

Tele-expertise, voor een snellere behandeling

Het is vooral tele-expertise die een groot voordeel oplevert. Waarom? Er zijn maar weinig dermatologen en de wachttijden zijn lang. Dit kan zorgen voor tijdverlies voor de patiënten. Een voorbeeld: iemand heeft een verdachte moedervlek. Zijn behandelend arts of een specialist die hem opvolgt, kan via tele-expertise een foto sturen naar een dermatoloog en meteen zijn advies daarover krijgen. In geval van een melanoom kan de patiënt op die manier sneller worden behandeld.

Ook voor zorgpersoneel is tele-expertise heel zinvol wanneer ze te maken krijgen met doorligwonden of klassieke dermatologische aandoeningen zoals eczeem veroorzaakt door stress. Artsen kunnen zo immers medisch advies geven aan zorgmedewerkers zonder dat zij fysiek aanwezig hoeven te zijn. De dermatoloog kan vanop afstand een diagnose stellen en bovendien instructies geven voor de verzorging. Artsen delen hun kennis en expertise. Tele-expertise fungeert zo ook als e-learning.

Een pilootproject van teledermatologie

Omwille van al die redenen ondersteunt het RIZIV de ontwikkeling van de teledermatologie. In december 2020 gaat in de 10 provincies een pilootproject van start. Gedurende een jaar zullen tussen 400 huisartsen en een dertigtal dermatologen 2000 tele-expertises plaatsvinden die ook bestudeerd zullen worden.

De opzet van dit project is nagaan of tele-expertises in dermatologie kunnen worden georganiseerd in heel België en of dit ook kan worden uitgebreid naar andere medische domeinen.

“Hoe herken ik de symptomen van psoriasis?”

Er zijn verschillende soorten psoriasis. De meest voorkomende zijn huidpsoriasis en psoriasis van de gewrichten. Huidpsoriasis wordt meestal gekenmerkt door rode en witachtige (schilferige) vlekken op de huid. In zeldzame gevallen bestaat de uitslag uit puisten of pustels. Soms kunnen er veranderingen in de nagels voorkomen, zoals vorming van kuiltjes en het loskomen of verdikken van de nagelplaat. Of er kan pijn of een verdikking aan de gewrichten zijn. In die laatste gevallen is er sprake van reumatische psoriasis.

“Hoe kan ik mijn hoofdhuid het best beschermen?”

Heel wat patiënten hebben psoriasis op de hoofdhuid, waardoor ze last hebben van huidschilfers en jeuk. In de handel vind je daarvoor schuim, gel en shampoo met cortisone. Naargelang zijn wensen en comfort kan de patiënt voor een van die opties kiezen. Zo is een shampoo praktischer in gebruik voor mensen met langere haren. Laat het product iets langer op de hoofdhuid inwerken, zodat het effect langer duurt. Voor anderen zal de gel dan weer efficiënter zijn.

“Waar kan ik terecht voor een behandeling?”

Omdat mensen zoeken naar de beste remedie voor hun ziekte, bezoeken ze vaak diverse dokters in de hoop op een langdurige oplossing. De Liga verwijst patiënten door naar PsoPlus, een afdeling van het Universitair Ziekenhuis Gent. Psoriasispatiënten kunnen er terecht bij professor Jo Lambert voor een gespecialiseerde raadpleging. Tijdens de één uur durende consultatie bespreken arts en patiënt samen een plan van aanpak dat rekening houdt met de wensen van de patiënt. Daarnaast is er een onderhoud met een psycholoog.

“Is de medicatie wel de juiste? Zijn de nevenwerkingen normaal?”

Er zijn vier soorten therapie: lokale behandelingen (zalf, crème, lotion ...), lichttherapie, systemische therapie met afweeronderdrukkende geneesmiddelen (methotrexaat-ciclosporine) of vitamine A-derivaten (retinoïden), en biologicals (therapeutische eiwitten zoals antistoffen). Bij de vaststelling van de ziekte worden eerst de lokale behandelingen toegepast, nadien de andere vormen van therapie, afhankelijk van de ziekte-evolutie. Hoewel daar soms vragen over komen, is dat de logische volgorde van behandeling. Bepaalde medicatie kan ook nevenwerkingen hebben of vragen oproepen. Zo wordt methotrexaat niet alleen gebruikt bij ontstekingsziekten zoals psoriasis, maar ook bij kanker. Dat veroorzaakt weleens ongerustheid, hoewel dat niet nodig is.

“Moet ik mijn voeding aanpassen?”

Net zoals voor iedereen is voor een psoriasispatiënt gezonde voeding belangrijk: veel groenten, eiwitten en een beperkt aantal koolhydraten. Voedingssupplementen zijn niet noodzakelijk. Eet met mate, maar beperk pikante ingrediënten en alcohol.

“Waar kom ik in contact met lotgenoten?”

De Psoriasis Liga Vlaanderen organiseert geregeld infomomenten over de vormen van psoriasis. Die bieden de gelegenheid om te praten met lotgenoten. Daarnaast geeft de Liga driemaandelijks het magazine ‘PSORIANT’ uit, waarin patiënten hun verhaal en ervaring delen. Op die manier wordt de patiënt op een informele en niet-medische manier ondersteund.