Gaucher

Biopsie van de huid en bepaling van het enzym

De diagnose van de ziekte van Gaucher kan alleen met zekerheid worden gesteld door het enzym beta-glucosidase te bepalen. Deze bepaling gebeurt op witte bloedcellen of fibroblasten, die worden verkregen door een huidbiopsie. Anderzijds kan men al een beeld krijgen van de toestand van de enzymatische activiteit via een eenvoudige, snelle en gemakkelijke test op vloeipapier (de Blood Spot Test). Een druppel bloed uit de vingertop wordt opgevangen op een strookje vloeipapier dat voor analyse wordt opgestuurd.

Genetische analyse

De ziekte van Gaucher kan worden veroorzaakt door ruim 300 verschillende mutaties. Genetische analyse is interessant om meerdere redenen:

• Als een van de kinderen van een koppel aan de ziekte van Gaucher lijdt, kunnen we door genetische analyse en bepaling van het enzym bij de broers en zussen een mutatie van één (gezonde drager) of beide genen (patiënt die nog geen symptomen heeft ontwikkeld) opsporen.
• Als iemand een gezonde drager is van een mutatie van één chromosoom (maar niet van het andere), kan die het slechte gen overdragen op zijn nageslacht. Door genetische analyse van de partner kan in sommige gevallen worden nagegaan of die al dan niet ook een mutatie vertoont. In dat geval zou elk kind één kans op vier lopen om de ziekte te krijgen.
• Sommige mutaties gaan gepaard met een min of meer gunstige prognose. Door genetische analyse kan in een aantal gevallen de evolutie van de ziekte beter worden voorspeld.

Wie wordt getroffen?

De ziekte van Gaucher komt voor bij één op de 40.000 tot 60.000 baby's, en is meer frequent bij bepaalde bevolkingsgroepen zoals Asjkenazische Joden, tot 1 op de 800 geboortes.

Genetische aandoening

Net als de andere lysosomale stapelingsziekten is de ziekte van Gaucher een genetische aandoening. Meer bepaald gaat het om een recessieve autosomale aandoening. Dat betekent dat er pas symptomen verschijnen als de twee exemplaren van het gen dat voor het overeenstemmende enzym codeert, geïnactiveerd worden door een mutatie. De symptomen van de ziekte verschillen nogal van de ene patiënt tot de andere.

Drie vormen van de ziekte van Gaucher

Er bestaan drie verschillende vormen van de ziekte van Gaucher. Deze drie verschillen vooral in de leeftijd waarop de eerste symptomen verschijnen, en de aan- of afwezigheid van zenuw- en botafwijkingen.

Beta-glucosidase

Het enzym dat ontbreekt bij de ziekte van Gaucher is het beta-glucosidase. Als dat enzym niet actief is, hoopt zich in de cellen een stof op die glucosylceramide wordt genoemd. Bij de ziekte van Gaucher worden vooral de macrofagen aangetast. Dat zijn grote witte bloedcellen, die een belangrijke rol spelen in het immuunsysteem. Ze verteren en elimineren beschadigde cellen en micro-organismen zoals bacteriën. Ze vergemakkelijken ook het werk van andere witte bloedcellen, de T-lymfocyten.

Ophoping van glucosylceramide

De ophoping van glucosylceramide in de macrofagen veroorzaakt het optreden van meerdere symptomen.

Vergroting van de milt, die harder gaat werken

Bij de ziekte van Gaucher wordt de milt groter (splenomegalie). De milt ligt links bovenaan in de buik en kan tot twintig keer groter worden dan normaal. Dat kan ten onrechte een indruk van zwaarlijvigheid geven. Naast de 'esthetische' aspecten leidt de vergroting van de milt ook tot:

• een snellere vernietiging van de rode bloedcellen met bloedarmoede als gevolg;
• een vernietiging van de bloedplaatjes, die een rol spelen bij de bloedstolling. De patiënten bloeden gemakkelijker en krijgen blauwe plekken;
• een vernietiging van witte bloedcellen, waardoor de patiënten vatbaarder worden voor infecties.

Aantasting van de lever

De ziekte van Gaucher kan ook een vergroting van de lever (hepatomegalie) veroorzaken. De vergroting heeft soms een ernstige aantasting van de levercellen met levercirrose tot gevolg.

Botaantasting

Botaantasting is ook kenmerkend voor de ziekte van Gaucher.
De symptomen zijn uiteenlopend:

• het bot wordt brozer, waardoor het risico op breuken stijgt;
• de bloedtoevoer die nodig is om het bot te voeden neemt af, waardoor soms een deel van het bot afsterft (necrose);
• verandering van de vorm van bepaalde beenderen;
• pijnaanvallen in b

Ziekte van Gaucher type 1

De ziekte van Gaucher type 1 is veruit de frequentste vorm (95% van de patiënten). Ze kan bij alle bevolkingsgroepen voorkomen, maar is frequenter bij Asjkenazische Joden. De symptomen zijn soms licht, maar kunnen in sommige gevallen ook ernstig zijn. In meer dan de helft van de gevallen wordt de diagnose gesteld voor de leeftijd van 20 jaar. De vergroting van de lever en de milt is het eerste teken van de ziekte bij ongeveer 50% van de patiënten.

Bij de overgrote meerderheid van de patiënten wordt het bot aangetast. Bij type 1 worden de hersenen niet aangetast en is de prognose goed.

Ziekte van Gaucher type 2

Type 2 wordt hoofdzakelijk gekenmerkt door aantasting van de hersenen, waardoor de patiënt vroeg sterft, voor de leeftijd van één jaar. Dit is een zeldzame vorm van de ziekte van Gaucher.

Ziekte van Gaucher type 3

Naast aantasting van de lever, de milt en de beenderen wordt type 3 net zoals type 2 gekenmerkt door een progressieve aantasting van de hersenen. De eerste symptomen verschijnen tijdens de kinderjaren of voor de leeftijd van één jaar en kunnen 20 tot 30 jaar evolueren.