Oorzaken

Een te hoge temperatuur in de kamer, lawaaierige buren of een snurkende partner: dat alles kan de slaap verstoren. Werken in ploegdienst of frequente vliegtuigreizen met de bijhorende jetlag (syndroom als gevolg van een tijdsverschil van minstens vijf uur) leveren ook vaak slaapproblemen op.

Het is goed om vanaf minstens drie uur voor het slapengaan koffie, alcohol en sigaretten te vermijden. Hetzelfde geldt voor zware maaltijden, lichaamsbeweging en opwekkende activiteiten.

Studies hebben aangetoond dat ongeveer 10% van de bevolking aan echte slapeloosheid (insomnia) lijdt. Bij het optreden van slaapproblemen zijn er verschillen tussen mannen en vrouwen, en tussen leeftijdsgroepen.

23% van de vrouwen in België klaagt over slapeloosheid, tegenover 17% van de mannen (1).

Ongetwijfeld worden deze geslachtsverschillen verklaard door hormonale schommelingen tijdens de menstruatiecyclus of de menopauze. Dit verschil neemt af als men de slaapkwaliteit op een bredere manier evalueert: 35% van de vrouwen en 32% van de mannen zegt ontevreden te zijn over zijn slaap (2). En waar bij jongeren van meer dan 15 jaar slechts 15% niet goed slaapt, stijgt dit cijfer tot 25% bij 75-plussers. De slaap van oudere personen is vaak lichter en van mindere kwaliteit dan die van jongvolwassenen. Bovendien nemen ze vaak geneesmiddelen die een schadelijke invloed kunnen hebben op de slaap.

Angst en depressie leiden vaak tot slapeloosheid, of houden deze in stand. Naar schatting vertoont één derde van de mensen die naar een slaapkliniek komen symptomen van angst en/of depressie. Chronische slapeloosheid kan ook de oorzaak zijn van een dergelijke gemoedstoestand. Bij slaapproblemen is het dus niet altijd eenvoudig om oorzaak van gevolg te onderscheiden. Toch is dit onderscheid belangrijk, want een echte depressie (majeure depressie) moet een specifieke behandeling krijgen met, onder andere, antidepressiva.

Gevolg van pijn

Slapeloosheid kan het gevolg zijn van een bestaande pathologie. Onder andere maagproblemen, reumatische aandoeningen, neurologische of longproblemen kunnen een oorzaak zijn van slecht slapen.

Meestal is de slaapkwaliteit verminderd door de pijn of het oncomfortabele gevoel dat samengaat met deze aandoeningen. Bij inflammatoire reumatische aandoeningen treedt de gewrichtspijn typisch 's nachts op. Artrose daarentegen veroorzaakt pijn bij het bewegen. Bij chronisch obstructieve longaandoeningen (COPD) kan de kortademigheid slaapproblemen veroorzaken.

Slaapapneusyndroom

Het slaapapneusyndroom bedreigt de gezondheid van zware snurkers. Personen die hieraan lijden, hebben vaak overgewicht. 's Nachts vertonen ze korte of langere perioden van ademstilstand, waardoor het zuurstofgehalte in het bloed afneemt. Daardoor worden ze 's nachts herhaaldelijk kort wakker. Het gevolg is slaperigheid overdag en moeite om voldoende waakzaam of zelfs wakker te blijven in bepaalde situaties: aan het stuur, terwijl men leest, voor de televisie...

Slaapapneu kan ernstige gevolgen hebben op lange termijn: verhoogd risico op cardiovasculaire aandoeningen, hoge bloeddruk enz.

Rusteloze benen

Het rustelozebenensyndroom is ook bekend onder de Engelse naam 'restless legs syndrome'. Het wordt gekenmerkt door het optreden van onaangename, moeilijk te beschrijven gewaarwordingen in benen en voeten bij het liggen of zitten. Met andere woorden, zodra de patiënt wil slapen, voelt hij vreemde sensaties in zijn benen die hem verplichten te bewegen of op te staan. De slaap is dus ernstig verstoord.

Dit syndroom gaat soms gepaard met korte flexiebewegingen van voeten of knieën. Deze bewegingen zijn onwillekeurig en maken de patiënt soms wakker. Ze worden ook 'periodieke slaapbewegingen' genoemd.