Begrijpen

Om alle organen van voldoende zuurstof te voorzien, moeten zij van voldoende bloed voorzien worden. Om dat te bereiken moet het hart een aantal maal per minuut samentrekken. Dit noemt men de hartslag of hartfrequentie.

Deze kan gemeten worden door het beluisteren van het hart. Maar de slagen zijn ook voelbaar aan de pols. De normale hartfrequentie bedraagt gemiddeld 65 slagen per minuut, maar deze normale frequentie varieert van de ene persoon tot de andere (van 60 tot 100 slagen per minuut). Zij neemt vanzelfsprekend toe bij inspanning. Bepaalde sportlui kunnen in rusttoestand een zeer lage hartfrequentie hebben, soms minder dan 50 slagen per minuut.

Natuurlijke pacemaker

Voor een normale coördinatie van de hartwerking moet het startpunt van de hartsamentrekkingen vanuit één punt vertrekken. Dat is de sinusknoop. Zo noemt men het groepje gespecialiseerde spiercellen gelegen in de bovenwand van de rechtervoorkamer. De sinusknoop is dus een natuurlijke pacemaker of gangmaker, omdat hij het ritme aan het hart oplegt. Vandaar dat het normale ritme van het hart ook wel het sinusritme genoemd wordt.

Atrioventriculaire knoop of AV-knoop

Vanuit de sinusknoop leiden verschillende zenuwbundels – vergelijkbaar met elektrische kabels gelegen in het hart – het signaal eerst naar een tweede knoop, die zich tussen voorkamers en kamers bevindt. Deze knoop noemt men de AV-knoop (waarbij A staat voor atria – andere naam voor voorkamer – en V voor ventrikel – andere naam voor kamer). De AV-knoop zorgt er onder andere voor dat de kamers kort na de voorkamers samentrekken. Van hieruit verspreidt een netwerk van cellen (de Hisbundel) het signaal heel snel in de hartspier (myocard). Elke stoornis in dit elektrische netwerk (geleidingsstoornis) heeft gevolgen voor de pompwerking.

Structuur van het hart

Het hart bestaat uit twee voorkamers, ook voorkamers atria of boezems genoemd, en twee kamers of ventrikels.

• Het rechterdeel (rechtervoorkamer en rechterventrikel) bevat zuurstofarm bloed dat terugkeert van de organen die gevoed en van zuurstof voorzien werden.
• Het linkerdeel van het hart (linkervoorkamer en linkerventrikel) bevat zuurstofrijk bloed dat door de longen gegaan is. Dit bloed, rijkelijk voorzien van zuurstof, wordt naar het lichaam gestuurd.

Voorkamer en ventrikel zijn gescheiden door kleppen. Dat zijn poorten die het bloed alleen van voorkamer naar kamer doorlaten en niet omgekeerd. Althans zolang de kleppen gezond zijn en goed werken.

Pompwerking van het hart

De werking van het hart kan vergeleken worden met een pomp. Samentrekking van voorkamer en kamer, kort na elkaar en in die volgorde, pompt het bloed van het rechterhart naar de longen en van het linkerhart naar het lichaam. Deze fase van samentrekking noemt men systole. Volgt dan een fase van ontspanning, diastole genoemd, waarin het hart opnieuw volloopt met nieuw bloed.

Hartritmestoornis

Voor een normale werking moeten eerst beide voorkamers, die bloed verzamelen uit het veneuze systeem, samentrekken zodat het bloed naar de kamers kan. Kort daarna trekken beide kamers samen. Als deze synchroniciteit tussen voorkamer en kamer verstoord wordt, spreekt men van een hartritmestoornis, of aritmie.

Paroxismale voorkamerfibrillatie

Een paroxismale episode van voorkamerfibrillatie is een episode die spontaan ophoudt. Deze tijdelijke episoden van voorkamerfibrillatie kunnen bij bepaalde personen onopgemerkt worden. Veelal duren ze trouwens maar enkele minuten; de meeste duren minder dan 24 uur.

De maximale duur werd op zeven dagen gesteld. Bij een eerste episode kan men niet weten of de episode spontaan zal ophouden (paroximale voorkamerfibrillatie) of integendeel zal aanhouden (persistente voorkamerfibrillatie).

Persisterende voorkamerfibrillatie

Persistente voorkamerfibrillatie is een episode die langer dan zeven dagen aanhoudt. Een ingreep is nodig om de episode tot een einde te brengen en een normaal, sinusritme te herstellen. Dat kan via een elektrische schok of medicamenteus. Maar als deze situatie enkele maanden duurt, spreekt men van “verlengde persistente voorkamerfibrillatie”.

Chronische of permanente voorkamerfibrillatie

In bepaalde gevallen kan het sinusritme niet hersteld worden en de voorkamerfibrillatie stelt zich definitief in. Dat is mogelijk als het hartritme onregelmatig maar niet te snel blijft. De symptomen zijn niet erg uitgesproken en de betrokkene kan ermee leven, mits het nemen van de nodige voorzorgen (preventie van bloedstolsels of bloedklonters).

De aanzet

In welbepaalde gevallen kan een samentrekking tussen twee normale hartslagen in optreden. Dat is meestal juist voor de volgende hartslag. Dit noemt men een extrasystole. Letterlijk is een "extra-systole" een samentrekking bovenop de normale samentrekking. De aanzet tot de extrasystolen kan zich op elke plek in beide voorkamers of kamers bevinden, behalve uiteraard in de sinusknoop, die verantwoordelijk is voor het regelmatige, normale hartritme.

Eerste episode van voorkamerfibrillatie

Extrasystolen treden meestal sporadisch op. Maar zij kunnen ook gegroepeerd voorkomen, in salvo’s. Wanneer deze salvo's lang duren, onderdrukken zij de normale werking van de sinusknoop en bepalen een snel en onregelmatig hartritme. Het hart trilt als het ware, in plaats van regelmatig en geordend samen te trekken. Dat is voorkamerfibrillatie.

Slechte werking van het hart

Een extrasystole in een gezonde voorkamer heeft vrijwel geen gevolgen. Maar als de spierwand van de voorkamer ziek of uitgerekt is (hartziekte), of onder spanning staat, komen de salvo’s extrasystolen overeen met een agressieve aanval op de voorkamerwand. Het spierweefsel wordt geleidelijk vervangen door bindweefsel en de voorkamerwand wordt fibrotisch. Dat volstaat om voorkamerfibrillatie te onderhouden. De sinusknoop werkt niet meer en vanuit andere zones worden continu elektrische signalen doorgegeven. De vulling van de kamers komt in het gedrangen en het hart kan niet langer normaal pompen.