Begrijpen

Depressie bij bejaarden: pseudodementie

Naast futloosheid en (loze) lichamelijke klachten, zal een depressie bij de bejaarde zich vooral uiten in geheugen- en concentratiestoornissen, data door elkaar halen, verlies van ruimtelijke oriëntatie en in een sterk verarmde communicatie met de omgeving. Deze mensen reageren trager, nemen geen initiatief meer en raken compleet afhankelijk van hun omgeving. Dergelijke symptomen wijzen in de regel op dementering, met name van Alzheimer-type dementie. Vandaar de term 'pseudodementie'. Vroegtijdig het onderscheid maken tussen dementie en depressie is belangrijk, omdat de behandelingen volledig verschillend zijn.

Pseudodementie: niet ongeneeslijk

In tegenstelling tot de degeneratieve dementie van het Alzheimer-type, is pseudodementie, een depressie bij bejaarden die gepaard gaat met dementiesymptomen, eenomkeerbare ziekte. De aandoening reageert net als andere depressies reageert op antidepressiva. Wanneer deze bijzondere vorm van depressie goed behandeld is, zal de bejaarde opnieuw actief worden en weer een normaal leven gaan leiden.

Depressie, een ziekte met ernstige gevolgen

Depressie bij bejaarden verhoogt de mortaliteit, doordat sommige aandoeningen verergeren en het aantal zelfdodingspogingen toeneemt.

Depressie moet zonder meer behandeld worden.

Stemmingsschommelingen

Het is belangrijk een depressie niet te verwarren met een dip of een inzinking. We zijn allemaal wel eens in een slechte stemming, maar die blijft gelukkig niet duren. Normale stemmingsschommelingen hinderen ons meestal niet in onze dagelijkse activiteiten, noch privé noch op het werk. Ze zijn compleet onschuldig en vaak ook "aangepast" aan de gebeurtenissen. Zo maken een geboorte, een promotie of gewoon samenzijn met familie of vrienden ons blij, terwijl tegenslagen ons droevig en wanhopig kunnen maken. Dat is de normaalste zaak van de wereld...

Depressie: verschillende duur en intensiteit

Het belangrijkste verschil tussen een dip en een depressie ligt in de duur en de intensiteit van de symptomen en hun weerslag op gezins- en beroepsleven. Iemand met een depressie kan het dagelijkse leven vaak niet meer aan en is soms niet eens meer in staat om de eenvoudigste taken uit te voeren.

Van babyblues...

De babyblues begint meestal tussen de derde en de vijfde dag na de bevalling en verdwijnt zeer snel binnen de 12 à 24 uur. Belangrijkste symptomen zijn huilbuien, prikkelbaarheid en angststoornissen. Babyblues komt zeer frequent voor, maar is op zich niet verontrustend.

... tot depressie

Als de symptomen langer dan een maand aanhouden of verergeren, kan er sprake zijn van een postnatale depressie. Deze ontstaat tijdens de eerste zes weken na de geboorte of tussen de negende en de vijftiende maand. Moeders herkennen de depressie niet altijd: soms zijn het symptomen bij de baby waardoor de arts de diagnose van postnatale depressie kan stellen:

• Een te laag gewicht,
• herhaaldelijk braken,
• aanhoudend huilen,
• herhaalde consulten bij de kinderarts.

Dergelijke tekens wijzen niet noodzakelijk op een ziekte bij de baby, maar mogelijk op depressie bij de moeder. Uiteraard moet zo'n depressie zonder uitstel en doeltreffend behandeld worden. Dit soort depressies vindt meestal zijn oorsprong in pijnlijke, traumatiserende gebeurtenissen tijdens de zwangerschap, zoals scheiding, verlies, relatieconflicten, steeds in combinatie weliswaar met de heel typische hormonale veranderingen na de geboorte, die in feite zeer hevig zijn.

Depressie, een aandoening die veel voorkomt bij bejaarden

Minder dan 10% van alle mensen met een depressie ouder dan 65 jaar krijgt een juiste diagnose!

Depressieve bejaarden moeten ernstig genomen worden: ze hebben evenveel recht op goede behandeling als jonge mensen met een depressie. Temeer daar het om een zeer frequente aandoening gaat: 15% van de 65-plussers en tot 40% van de bejaarden in rust- en verzorgingstehuizen heeft een depressie.

Een gemaskeerde depressie

De depressie is bij bejaarden moeilijk te diagnosticeren. De aandoening uit zich op de eerste plaats vaak in een vertraging van de intellectuele functies of in lichamelijke (somatische) klachten en niet in echte somberheid. Zulke symptomen maken deel uit van het normale verouderingsproces, hetgeen de depressie kan maskeren en alvast een tijdige diagnose sterk belemmert.

Doeltreffende behandelingen tegen depressie

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, zijn antidepressiva even doeltreffend bij bejaarden als bij jongeren. Bij vermoeden van depressie mag men dan ook niet aarzelen een arts te raadplegen, ongeacht de leeftijd en de context van de persoon. Voorts is steun van de omgeving zeer belangrijk. Een bejaarde zal makkelijker uit zijn depressie geraken als familie, vrienden en omgeving zijn isolement helpen doorbreken.

Elk jaar worden honderdduizenden Belgen getroffen door depressie. 5 tot 10% van alle vrouwen en 3 tot 5% van alle mannen krijgt er ooit mee te maken. Niettemin is deze ziekte nog altijd te weinig erkend en aanvaard. Depressie wordt nog al te vaak beschouwd als een gebrek aan moed of wilskracht. Veel mensen voelen zich erg schuldig als ze de diagnose te horen krijgen, alsof ze er zelf verantwoordelijk voor zijn, en bovendien zijn ze enorm beschaamd. Depressie is immers nog altijd een taboe.

De omgeving, familie en vrienden hebben vaak de neiging om het probleem te minimaliseren. Depressie is nochtans wel degelijk een invaliderende ziekte met niet alleen psychische maar ook lichamelijke symptomen, die zoveel leed veroorzaken met zulke ingrijpende gevolgen op het dagelijkse, sociale, gezins- en beroepsleven, dat een tijdige en correcte diagnose van cruciaal belang is. Depressie hoeft immers geen fataliteit te zijn. Als de diagnose is gesteld, heeft de arts de depressieve persoon heel wat doeltreffende behandelingen - geneesmiddelen en/of psychotherapie - te bieden.

We zijn allemaal gevoelig voor zon en licht, en ook het weer kan onze stemming beïnvloeden, zijn het niet altijd met nare gevolgen. Maar verminderde blootstelling aan licht tijdens herfst en winter kan ook een echte depressie (mede) veroorzaken. Hier gaat het om een primitief overblijfsel van de winterslaap zoals we die terugvinden bij andere zoogdieren.

De kenmerkende symptomen van een seizoensdepressie zijn:

• gebrek aan energie, futloosheid,
• langer slapen dan normaal (ook overdag),
• gewichtstoename.

Bipolaire stoornissen: twee fasen

De bipolaire stoornis (manisch-depressieve stoornis) geeft aanleiding tot zeer specifieke vormen van depressie, die 1 tot 2% van de bevolking treffen. De depressieve episodes worden afgewisseld met episodes van overdreven euforie, de zogenaamde manische episodes (twee polen).

Manische episodes

Manische episodes zijn het omgekeerde van depressieve episodes. In de manische fase is de persoon abnormaal opgewekt, ongewoon euforisch en uitbundig. Hij gooit alle remmen los en verliest elke zin voor redelijkheid, gaat over tot wilde aankopen, zegt alles wat door zijn hoofd gaat, enz.

Deze uitgelaten, euforische stemming gaat gepaard met:

• een verhoogd zelfbeeld (grootheidswaan) dat de personn ertoe aanzet grootse daden te stellen;
• een geringe behoefte aan slaap;
• chaotisch praten;
• chaotisch denken;
• hyperactiviteit.

Behandeling van bipolaire stoornissen

Een manische episode wordt door de omgeving als abnormaal beschouwd, terwijl de persoon zelf dit als perfect normaal aanvoelt: hij beleeft er zichtbaar plezier aan en voelt er niets voor om zich te laten behandelen. Een manische episode kan tot risicogedrag leiden, maar evengoed tot gedrag met rampzalige economische of professionele gevolgen.

Let wel: bipolairestoornissen moeten behandeld worden met andere medicatie dan een gewone of unipolaire depressie.

Meer weten over bipolaire stoornissen