Begrijpen

Lactose: de belangrijkste suiker in melk

Lactose (melksuiker) is een koolhydraat (een suiker) en een van de belangrijkste bestanddelen van melk. Een liter koeienmelk bevat 40 tot 50 g lactose. Elke molecule lactose bestaat uit twee basiselementen of suikers:

• een molecule glucose
• een molecule galactose.

Om lactose te kunnen afbreken moeten die twee elementen tijdens de vertering gesplitst worden. Dat gebeurt door het enzym lactase dat in de dunne darm geproduceerd wordt en in het slijmvlies van de darm voorkomt. Maar soms vermindert de lactaseproductie of stopt ze helemaal.

Lactose-intolerantie en een tekort aan lactase

Bij een lactasetekort komt de lactose in zijn geheel, dus onveranderd, in de dikke darm terecht. Daar zullen bacteriën de stof verteren wat het evenwicht in de darmflora zal verstoren. Er wordt dan van malabsorptie van lactose gesproken. Lactose-intolerantie is het geheel van hinderlijke symptomen veroorzaakt door die malabsorptie of slechte opname. Er zijn verschillende graden van lactose-intolerantie:

• Sommige mensen produceren helemaal geen lactase en kunnen dus totaal geen lactose verteren.
• Andere maken wel lactase aan, maar niet genoeg. Zij kunnen wel melkproducten met lactose eten, maar alleen in kleine hoeveelheden consumeren zonder spijsverteringsproblemen te krijgen..

Intolerantie of allergie?

We zeggen wel spontaan ’geen melk verdragen’ en ’allergisch voor melk’. In feite zorgt niet de melk voor het probleem, maar wel een van de bestanddelen ervan: bij lactose-intolerantie is het een suiker en bij een allergie zijn het de eiwitten.

Intolerantie en allergie: een verschillend mechanisme

Lactose-intolerantie wordt veroorzaakt door een slecht werkende darm, omdat die een bepaalde voedingsstof niet verteert. Een melkallergie is complexer en ook het afweersysteem speelt hierbij een rol. Dat systeem verdedigt het lichaam normaal tegen virussen, bacteriën en andere indringers. Maar bij mensen met een allergie beschouwt het afweersysteem de eiwitten uit koeienmelk als gevaarlijke elementen en komt het in actie om hun lichaam ertegen te verdedigen.

De symptomen lijken op elkaar, maar zijn niet dezelfde

Een allergie voor de eiwitten uit koeienmelk en lactose-intolerantie vertonen gemeenschappelijke symptomen, zoals een opgeblazen gevoel, diarree en buikpijn. Maar een allergie kan daarnaast ook nog andere symptomen veroorzaken die niet met het spijsverteringsstelsel te maken hebben, zoals eczeem, netelroos, astma enz.

Ook de voedingsaanbevelingen verschillen

De aanbevelingen op vlak van voeding bij lactose-intolerantie zijn anders dan bij een allergie voor koeienmelk:

• Sommige van koeienmelk afgeleide producten, zoals parmezaan, comté en andere harde kazen, bevatten heel weinig of geen lactose. Die zijn dus beter voor mensen die lactose moeilijk kunnen verteren. Maar ze bevatten wel allemaal de eiwitten uit koeienmelk.
• Elk melksoort van dierlijke oorsprong bevat lactose en mensen met lactose-intolerantie kunnen die het best vermijden. Maar mensen met een allergie voor koeienmelk kunnen bijvoorbeeld wel geiten- of schapenmelk drinken.

We worden niet geboren met lactose-intolerantie

Alle baby’s kunnen bij hun geboorte melk verteren. Het is ook maandenlang hun enige voedingsbron. Aangeboren lactose-intolerantie komt uiterst zelden voor. Wereldwijd zijn er slechts enkele tientallen gevallen bekend. Maar na de borstvoedingperiode kunnen de darmen hun vermogen om lactase af te scheiden, behouden of verliezen.

Spijsverteringsproblemen houden verband met de etnische herkomst

Lactose-intolerantie komt in Noord-Europa voor bij 5 tot 15% van de bevolking. In de rest van de wereld is lactose-intolerantie eerder de regel dan de uitzondering. Zo heeft 90 tot 100% van de volwassenen in Azië lactose-intolerantie, in Sub-Saharisch Afrika is dat 85 tot 100% en bij de indiaanse volkeren 50 tot 95%(1). Dichter bij ons – in het gebied rond de Middellandse Zee – heeft 60 tot 85% van de bevolking lactose-intolerantie. Bij alle volkeren verliest het merendeel van de kinderen bij het opgroeien het vermogen om melk te verteren. Voor alle bevolkingsgroepen, die in Noord-Europa uitgezonderd, leidt lactose-intolerantie niet tot voedingstekorten. Melk wordt er immers traditioneel in gefermenteerde vorm genuttigd. Alleen in onze contreien liggen de kaarten dus anders, omdat melk hier een belangrijke plaats neemt in de voeding.

(1) Harrison, "Principes de médecine", uitg. Flammarion, p. 1767.