Begrijpen

Wat doet lysosomaal zure lipase?

Lysosomen zijn een soort minifabriekjes die belast zijn met de verwerking van afval in de cellen. Om dit afval te verwerken, zitten de lysosomen vol enzymen. Zure lipase is zo’n enzym. Het helpt bij de afbraak van vetten, meer bepaald van triglyceriden en cholesterol.

Wat gebeurt er bij een deficiëntie aan lysosomaal zure lipase?

Bij een deficiëntie aan lysosomaal zure lipase stapelen triglyceriden en cholesterolesters zich voornamelijk op in de lysosomen van levercellen (hepatocyten) en miltcellen -, maar ze kunnen zich -overal in het lichaam opstapelen.

In de lever leidt dat geleidelijk tot leververvetting (met mogelijke complicaties in de vorm van leverfibrose en levercirrose). In het bloed stijgt de concentratie slechte LDL-cholesterol (hypercholesterolemie of te hoge cholesterol), terwijl de goede HDL-cholesterol daalt. Het nettoresultaat is een hoger risico op hart- en vaatziekten.

Regelende rol van de lever

De lever speelt een cruciale rol in veel fysiologische lichaamsprocessen. Als we het over lysosomaal zure lipase deficiëntie hebben, is het belangrijk om te weten dat de lever de hoeveelheid cholesterol in het bloed regelt. De cholesterol in het bloed is inderdaad in grote mate afkomstig uit de levercellen die zorgen voor de productie. Een ander (veel kleiner) deel is afkomstig uit voeding.

Bij een teveel aan vetten

Als het lichaam energie nodig heeft, put het die uit zijn voorraden en breekt het vetten af. Zo geeft 1 g vet ongeveer 9 kcal. Als er daarentegen voldoende energie voorhanden is, worden vetten opgeslagen als reserve in de lever en in het vetweefsel.

De opstapeling van cholesterol en vetten in de levercellen beschadigt de lever. Dan vormt zich littekenweefsel, dat uiteindelijk leidt tot fibrose. Als de opstapeling van vetten verder duurt, vordert ook de leverfibrose en wordt ze onomkeerbaar (levercirrose). Vernietigde levercellen kunnen niet meer worden hersteld. Bij een aantal mensen zal dat leiden tot leverkanker. Bij anderen tot progressief leverfalen.

Verschillende vormen van deficiëntie aan lysosomaal zure lipase

Er bestaan verschillende vormen van deficiëntie aan lysosomaal zure lipase naargelang de mate van ernst: een zeer ernstige vorm en een meer progressieve vorm. Deze laatste hangt af van het soort genetische defect van het lysosomaal zure lipase-enzym.

Ernstige vorm bij zuigelingen

De ernstige vorm zal zich al vroeg uiten. Als de lysosomale zure lipase volledig afwezig is of slechts in heel kleine hoeveelheid aanwezig, kunnen de gevolgen zich al voordoen bij baby’s vanaf de eerste levensweken, of zelfs al in het foetale leven. Deze vorm werd voorheen de ziekte van Wolman genoemd. Bij deze zuigelingen treden snel tekens van leverfalen op en stopt de groei. Meestal sterven de kinderen - voor hun eerste verjaardag.

Meer progressieve vorm op oudere leeftijd

Als de activiteit van de lysosomaal zure lipase wel verminderd is (maar niet volledig afwezig), treden de symptomen meer geleidelijk op naargelang de activiteit van het enzym nog vrij groot of eerder klein is. De ziekte verschijnt op kinder-, adolescenten- of volwassenenleeftijd volgens de regel: hoe minder enzymactiviteit, hoe sneller de opstapeling van cholesterol gevolgen zal hebben en dus symptomen zal geven op jongere leeftijd.

Deze vorm werd voorheen cholesterolstapelingsziekte genoemd.

Soorten vet

De familie van de vetten bestaat uit vier belangrijke soorten:

• vetzuren: de bouwstenen van vetten
• triglyceriden: 3 vetzuren op één molecule glycerol
• cholesterol
• complexe lipiden zoals fosfolipiden die in celmembranen zitten

Afbraak van vetten

Vetten uit de voeding worden in het spijsverteringskanaal afgebroken door gal en pancreasenzymen tot vetzuren. Deze worden vervolgens opgenomen en komen via de lymfe in de bloedbaan, waar ze zich binden aan eiwitten om te kunnen worden getransporteerd (chylomicrons).

De chylomicrons reizen door de bloedsomloop en komen in de lever terecht, die beslist wat ermee gebeurt: cholesterol wordt hoofdzakelijk gebruikt om hormonen te maken (bijvoorbeeld mannelijke en vrouwelijke geslachtshormonen) en triglyceriden worden gestockeerd in vetcellen (adipocyten).

Cholesterolopstapeling

Cholesterolesters zijn een manier om een cholesterolreserve aan te leggen. Ze bestaan uit cholesterol gebonden aan een vetzuur. Cholesterolesters helpen cholesterol om door de membraan te geraken en zo opgenomen te worden in de cellen waar het kan worden gebruikt.

LDL-cholesterol bevat veel cholesterolesters, en het is het LDL-cholesterol dat zich in de vaatwand van de bloedvaten afzet (atherosclerose), waar het op termijn de bloedsomloop serieus kan hinderen. Daarom wordt LDL-cholesterol slechte cholesterol genoemd, in tegenstelling tot HDL-cholesterol (dat minder cholesterolesters en meer eiwitten bevat), dat zou beschermen tegen atherosclerose.