Thyreoïditis

Wat is thyreoïditis?

Thyreoïditis is een ontsteking van de schildklier. Het is de belangrijkste oorzaak van hypothyreoïdie (bijna 90% van de gevallen).

Er bestaan verschillende soorten thyreoïditis die hypothyreoïdie kunnen veroorzaken:

• de ziekte van Hashimoto en atrofische thyreoïditis (auto-immuun)
• postpartumthyreoïditis
• subacute thyreoïditis van De Quervain (door een virus)
• subklinische thyreoïditis (zonder symptomen).

Antistoffen tegen de schildklier

De oorzaak van thyreoïditis is een disfunctie van het immuunsysteem. De schildklier wordt niet herkend als orgaan, maar als een vreemd lichaam. Sommige witte bloedcellen beginnen dus antistoffen tegen het thyroïdperoxidase te produceren (anti-TPO). Die stoffen ‘remmen’ de schildklier door de schildklierweefsels aan te vallen. Bij abnormaal hoge hoeveelheden in het bloed is er sprake van thyreoïditis.

Mechanisme van auto-immuunthyreoïditis

Bij auto-immuunthyreoïditis wordt de schildklier ‘aangevallen’ door het lichaam zelf. Het lichaam produceert witte bloedcellen – T-lymfocyten – die om een nog niet volledig opgehelderde reden de cellen van de schildklier aanvallen en vernietigen. De schildklier is beschadigd, ontstoken en zelfs kleiner geworden, en produceert niet meer genoeg schildklierhormoon. Als reactie stijgt de TSH-concentratie om te proberen de schildklier te stimuleren. Dat is hypothyreoïdie.

Betrokken aandoeningen

Auto-immuunthyreoïditis gaat soms gepaard met andere auto-immuunziekten, zoals vitiligo (een huidaandoening), type 1-diabetes, reumatoïde artritis, bijnierinsufficiëntie (als de bijnieren niet genoeg van een bepaald soort hormonen produceren) of ovariuminsufficiëntie (falende werking van de eierstokken).

Prevalentie en oorzaken van auto-immuunthyreoïditis

4 op de 1.000 vrouwen en 1 op de 1.000 mannen hebben auto-immuunthyreoïditis die hypothyreoïdie veroorzaakt. De ziekte is waarschijnlijk te wijten aan genetische en omgevingsfactoren. Sommige bevolkingsgroepen, zoals de Japanners, krijgen hier vaker mee te maken. Waarschijnlijk omdat ze hiervoor genetisch aangelegd zijn en vanwege hun jodiumrijk dieet op basis van vette vis en algen.

Ziekte van Hashimoto

Naast de gewone symptomen van hypothyreoïdie, wordt de ziekte van Hashimoto vaak gekenmerkt door een hard kropgezwel (struma). Dat is een zichtbare, soms spectaculaire zwelling van de schildklier. Het kropgezwel gaat dikwijls gepaard met min of meer grote, min of meer talrijke knobbels (noduli). Het gezwel kan pijnlijk zijn, maar dat is zelden het geval.

Atrofische thyreoïditis

Zoals de naam aangeeft, wordt atrofische thyreoïditis gekenmerkt door een abnormaal kleine schildklier. Vermoedelijk gaat het om een nasleep of een geavanceerd stadium van de ziekte van Hashimoto. Atrofische thyreoïdtis is dus geen aparte aandoening.

Een ander specifiek kenmerk is dat atrofische thyreoïditis dikwijls bij 50-plussers wordt vastgesteld. De bloedanalyse toont antistoffen tegen het thyroïdperoxidase (anti-TPO), maar minder dan bij ziekte van Hashimoto. Bovendien evolueert ze trager naar een bewezen hypothyreoïdie.

Subacute thyreoïditis van De Quervain

Thyreoïditis van De Quervain is een virale aandoening die voorbijgaande acute hypothyreoïdie veroorzaakt. Dat betekent dat de behandeling met schildklierhormoon (thyroxine) na genezing mag worden gestopt. De ontsteking vernietigt een deel van het schildklierweefsel. Daardoor geeft de schildklier eerst te veel schildklierhormoon af in het bloed. Deze fase van hyperthyreoïdie duurt zes tot acht weken. Daarna volgt een fase van hypothyreoïdie die in 5% van de gevallen chronisch wordt.

Omdat thyreoïditis van De Quervain keelpijn veroorzaakt, kan ze worden verward met een flinke angina (een ontsteking aan de amandelen).

Postpartumthyreoïditis

Tijdens de zwangerschap treden ingrijpende hormonale veranderingen op. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat het risico op hypothyreoïdie in die periode opmerkelijk groter is. 6% van de zwangerschappen mondt immers uit in een postpartumthyreoïditis. De hypothyreoïdie die daaruit voortvloeit, ontstaat het jaar daarna, gewoonlijk drie tot zes maanden na de bevalling.

Kenmerken van postpartumthyreoïditis:

• Er is een klein kropgezwel (struma, schildkliervergroting) aanwezig.
• Thyreoïditis en een postnatale depressie komen dikwijls samen voor.
• Thyreoïditis kan gepaard gaan met een voorafgaande fase van hyperthyreoïdie, doorgaans in de tweede maand na de bevalling, door een abnormaal hoge afgifte van schildklierhormonen in het bloed. De zwangerschapskilo’s verdwijnen abnormaal snel.
• In 90% van de gevallen blijkt uit de bloedafname een overmatige aanwezigheid van antistoffen tegen het thyroïdperoxidase (anti-TPO), zoals bij auto-immuunthyreoïditis.
• Hoewel postpartumthyreoïditis gewoonlijk minder dan een jaar duurt, treedt in 40% van de gevallen binnen vier jaar een recidief (terugval) op.
• In 20% van de gevallen wordt hypothyreoïdie – als gevolg van postpartumthyreoïditis – chronisch.